بلاتکلیفی‌های دردسرساز؛ وقتی خبر فرهنگی پیشمرگ خبر سیاسی می‌شود

خبرگزاری مهر، گروه مجله – فاطمه برزویی: مشکلات خبرنگاران به خصوص خبرنگاران استانی از جمله مسائلی است که «مجله مهر» در گزارش‌هایی مانند «مرثیه‌ای برای خبررسانان استانی / سقف آرزوهای ما کوتاه است!» به آن پرداخته است. باب اهمیت این موضوع در بیست و چهارمین نمایشگاه رسانه‌های ایران نشستی تحت عنوان «بررسی مشکلات خبرنگاران به خصوص خبرنگاران استانی» به میزبانی «مجله مهر» برگزار شد. تعدادی از خبرنگاران استانی از رسانه‌های مختلف در این نشست به بازگو کردن مشکلات عدیده خود پرداختند. این نشست میزبان «ایمان شمسایی» مدیر کل مطبوعات و خبرگزاری‌های داخلی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شد و وی به درخواست مهمانان شروع به توضیح درباره برخی مسائل کرد.

اخبار فرهنگی پیشمرگ اخبار اجتماعی و سیاسی

«الناز رحمت نژاد» خبرنگار فرهنگ مقاومت گروه فرهنگ و ادب «خبرگزاری مهر» یکی از مهمان‌های این نشست بود. او که در کارنامه خود تجربه خبرنگاری استانی و سردبیری خبرگزاری بسیج استان البرز را دارد درباره مشکلات خبرنگاران استانی می‌گوید: «اگر بخواهم از بیمه، حقوق و مزایا فاکتور بگیرم به نظرم مهمترین مسئله در حوزه خبرنگاری استانی، کمبود نیروی استانی است. البته درحقیقت نیروی انسانی کم نیست اما به دلیل اینکه به آنها حقوق و مزایا تعلق نمی‌گیرد و همچنین بیمه ندارند کسی برای آن داوطلب نمی‌شود. در استان‌ها از همان ابتدا تعیین می‌کنند مدتی باید آزمایشی کار کنید و بعد از آن شاید حق التحریر شوید.»

این خبرنگار با اشاره به اینکه حق التحریر خبرنگاران استانی حتی به اندازه هزینه ایاب و ذهابشان هم نیست گفت: «تمامی این مسائل باعث می‌شود خبرنگار استانی علاقه و انگیزه خود را نسبت به کارش از دست بدهد و تمایلی به همکاری با رسانه نداشته باشد. به همین خاطر زحمت اصلی بر گردن دبیر و سر دبیر می‌افتد چرا که او باید اخبار تمامی حوزه‌ها از جمله جامعه، سلامت و… پوشش دهد. این موضوع باعث شده که به برخی حوزه‌ها بیشتر و به برخی کمتر توجه شود. برای مثال من معتقدم در استان‌ها به حوزه فرهنگی کم توجهی می‌شود و بیشتر توجه سردبیر به اخبار سیاسی و اجتماعی است و گزارش‌ها و خبرهای سرویس فرهنگی استان‌ها تا حدودی روی زمین می‌ماند.» او معتقد است روی زمین ماندن و کار نشدن اخبار فرهنگی مهم‌ترین آسیبی است که در نتیجه نبود خبرنگار استانی به وجود می‌آید و تاکید می‌کند: «اخبار فرهنگی در استان‌ها شهید می‌شوند.»

تمامی این مسائل در حالی است که خبرنگاران تهران صاحب پروفایل هستند که مشخص می‌کند خبرنگار فلان خبر کیست. این پروفایل سابقه و رزومه خبرنگار را به طور شفاف به مخاطب نشان می‌دهد. با توجه به صحبت‌های این خبرنگار شرایط برای خبرنگاران استانی در این موضوع هم متفاوت است. خبرنگاران استانی حق التحریر حتی به رسمیت شناخته نمی‌شوند و کارتابلی برای انتشار خبر ندارند، آنها باید از کارتابل مدیر مسؤول یا سردبیر برای بارگذاری خبر استفاده کنند.

عدم امنیت شغلی و رسالتی نصفه و نیمه

مدیر کل خانه مطبوعات استان اصفهان «ناصر بهروان»، یکی دیگر از مهمان‌های این نشست بود که توضیحاتی درباره سختی کار خبرنگاری به ویژه خبرنگار استانی می‌دهد. او با اشاره به اینکه در اصفهان مشکلاتی چه از طرف خبرنگاران چه مدیران رسانه وجود دارد توضیح می‌دهد: «بزرگترین مشکل ما در بحث خبرنگاری این است که اکثر کسانی که به عنوان خبرنگار در استان ثبت نام می‌کنند صرفاً آمده‌اند که عضو خانه مطبوعات شوند تا از تسهیلات بهره ببرند.»

بهروان با یادآوری، دو معضل را اساسی دانست؛ اساس نامه و ایرادهایش، همچنین انتخابات در خانه مطبوعات کشور. وی پرسید که چرا وقتی اداره ارشاد و فرهنگ خبرنگاران را بیمه می‌کند گاهاً خودش آن بیمه را قبول ندارد. سپس درباره خبرنگاران حق التحریر توضیح داد: «مدیران رسانه با یک نامه کارپرداز یا خبرنگار حق التحریر را به عنوان خبرنگار معرفی می‌کنند در صورتی که هیچ گزینه‌ای در خانه مطبوعات تحت عنوان پذیرش این خبرنگاران به عنوان خبرنگار رسمی وجود ندارد.»

او خود در این باره توضیح داد: «اگر خانه مطبوعات فیلتری برای پذیرش خبرنگار نمی‌گذاشت هر کس به عنوان خبرنگار می‌توانست عضو آن شود و از تسهیلات خبرنگاری بهره ببرد؛ چرا که هیچ فاصله‌ای بین کسی که در وسط رویداد و واقعه در سرما و گرما است با کسی که که یک بار هم در موقعیت ویژه و حساس قرار نگرفته وجود ندارد.»

به گفته او تعلق نگرفتن بیمه، حقوق و مزایا و… یک طرف، اینکه اداره کار استان اصفهان به دنبال این است که عنوان «سختی کار» را هم از خبرنگاران بگیرد یک طرف دیگر ماجرا است. بهروان درباره این موضوع می‌گوید: «اداره کار استان اصفهان از اداره ارشاد کارشناس خواسته است که مشخص کنند چرا به فلانی باید سختی کار تعلق بگیرد، مگر او چه کار سختی دارد. حتی از ما تلویحاً خواسته می‌شود که روند طبیعی بررسی را طول بدهیم که در نتیجه در نهایت شخص متقاضی بیمه منصرف می‌شود یا اینکه دیرتر به حقش می‌رسد.»

آهنگر خبرنگار استانی شهرهای استان تهران هم مانند بهروان تاکید ویژه‌ای بر مسائل بیمه و عدم امنیت شغلی برای خبرنگاران دارد. او معتقد است وقتی عدم امنیت شغلی وجود داشته باشد خبرنگار نمی‌تواند آن طور که باید و شاید به امر مهم خبرنگاری بپردازد و رسالتش را کامل انجام دهد. از دیدگاه یک خبرنگار استانی همین موضوعات است که باعث می‌شود مسائلی که باید از نظر شغلی و تخصصی دغدغه یک خبرنگار باشد رنگ ببازند و تبدیل به دغدغه مالی شوند؛ چرا که حق التحریری که دریافت می‌کنند شاید هزینه یک بار رفت و آمدشان به محل حادثه هم نشود.

خبرنگاری شغلی حرفه‌ای است

در ادامه نشست ایمان شمسایی، مدیر کل مطبوعات کشور از حرفه‌ای بودن شغل خبرنگاری گفت و اینکه اگر یک پزشک، خبر و گزارشی تهیه کند خبرنگار حرفه‌ای شناخته نمی‌شود. حرفه‌ای بودن از منظر او یعنی کسی که منبع درآمدش روزنامه‌نگاری باشد و اگر از آن شخص بپرسند شغلت چیست؟ جواب دهد روزنامه نگار هستم.

مدیر کل مطبوعات کشور با توجه به اینکه تا کنون بر اساس آمارها تقریباً ۱۲ هزار نفر اسمشان به عنوان خبرنگار حرفه‌ای در سایت رد شده و بسیاری از خبرنگاران هم فعلاً عضو نیستند درباره مشکلات عدیده صنف خبرنگاران توضیح داد: «اگر قرار است ما پاسخگو باشیم باید اول آمار و تعداد دقیق کسانی که عضو نیستند را در بیاوریم؛ چرا که بدون آمار رسمی کاری از دستمان ساخته نیست. برای مثال در اغتشاشات سال گذشته فردی ادعا کرد که همسرش روزنامه‌نگار است و او را دستگیر کرده‌اند. پس از بررسی متوجه شدیم همسرشان فقط مطلبی در یک سایت خبری منتشر کرده که آن هم سیاسی نبوده است.»

به گفته او نبود تشکل‌های واحد یکی دیگر از مسائلی است که باید به آن توجه شود. برای مثال در شهر تهران تا کنون خانه مطبوعاتی شکل نگرفته و آنچه که هست برای استان تهران است. وجود خانه مطبوعات در تهران به اندازه دیگر شهرهایی که خانه مطبوعات دارند مهم است.

شمسایی درباره حمایت‌های دولت چه برای خبرنگاران و رسانه‌ها بیان کرد: «حمایت‌های وزارت فرهنگ و ارشاد و حاکمیت بر اساس نص صریح باید منحصر به رسانه‌ای باشد که نیروی خود را بیمه می‌کند. در ماده ۴۶ قانون اساسی تصویب شده است که صاحب امتیاز موظف است نیروی خود را بیمه کند تا اگر رسانه تعطیل شود خبرنگارش بتواند از حقوق خود برخوردار شود و از بیمه بیکاری خود استفاده کند. همچنین با توجه به آئین نامه‌ای که در هیئت دولت است حمایت‌هایی به شکل افزایش بودجه، تعلق گرفتن یارانه کاغذ دولتی به مطبوعات و… برای رسانه‌ها وجود دارد و تاکید می‌کنم تمامی این حمایت‌ها درباره رسانه‌ای که نیروی خود را بیمه کند صدق می‌کند.»

خبرنگاری شغلی است که کم پیش می‌آید یک فرد فقط مشغول به آن باشد ولی اگر یک کسی آن را به عنوان شغل اصلی خود انتخاب کند اینکه حقوق دریافتی‌اش کفاف زندگی‏، خرج و‬ مخارجش را می‌دهد یا خیر بنا به گفته شمسایی به عوامل متعددی بستگی دارد که مهم‌ترین آن رسانه‌ای است که خبرنگار در آن مشغول به کار است.

به روز رسانی قانون مطبوعات؛ لازمه حیات رسانه رسمی!

خانه مطبوعات یک تشکل صنفی خصوصی و غیر دولتی است. زمانی که خبرگزاری یا رسانه‌ای تأیید نمی‌کند فلان خبرنگار در آنجا مشغول به کار است تا اسمش در خانه مطبوعات ثبت شود بنا به گفته مدیر کل مطبوعات کشور باید به سامانه جامع رسانه‌ها مراجعه کرده و آنجا در بخش خبرنگاران آزاد ثبت نام کند.

شمسایی درباره درآمد ناچیز حق التحریر خبرنگاران گفت: «ما باید زیر ساخت را تقویت و چهارچوب‌ها را مشخص کنیم. البته از آن رسانه به شیوه‌های مختلف به شرط بیمه بودن حمایت می‌کنیم؛ برای مثال از آن طرف به دستگاه‌های دولتی فشار می‌آوریم که آگهی‌های تبلیغاتی خود را بیشتر به ارشاد بیاورند. به طور کلی اینکه هر مدیر رسانه قصد دارد چه میزان درآمدی به خبرنگارانش بدهد کاملاً بستگی به خودش دارد و ما صرفاً سقف و حداقلی برای قراردادها مشخص می‌کنیم.»

جرم انگاری و به روز رسانی قانون مطبوعات یکی دیگر از مسائلی بود که شمسایی به آن اشاره کرد چرا که قانون در برابر انسان رسانه‌ها و خبرنگاران جعلی سکوت می‌کند. او مثالی از رستورانی می‌زند که بخشی از سایت خود را به اخبار غذا اختصاص داده است اما خبری مانند پیروزی ایران مقابل ژاپن را هم کار می‌کند. در چنین حالتی نمی‌توان آن را متهم کرد که چرا این خبر را کار کرده‌ای و باید حتماً شکایت شخصی از آن سایت شود.

در دوره‌ای که تعداد خبرنگاران مجازی زیاد شده است مدیر کل مطبوعات کشور از برخورد با رسانه‌هایی که مجوز ندارند می‌گوید. او معتقد است که حاکمیت موظف است رسانه‌های رسمی کشور را به رسمیت بشناسد. همچنین از نمایشگاه مطبوعات به عنوان پاتوق اهالی رسانه یاد می‌کند تا یکدیگر را ببینند و بهتر بشناسند.

روز خبرنگار امسال بود که رئیس جمهور وعده داد که ۴۶۰ مسکن برای خبرنگاران در حال ساخت است. با این وجود شمسایی بیان کرد که در حال پیگیری و نامه زدن برای افزایش تعداد مسکن‌ها است. او باز هم بر حرفه‌ای بودن شغل خبرنگاری حتی در این موضوع تاکید کرد گفت: «با اینکه تمامی خبرنگاران قابل احترام هستند اما متأسفانه پیش‌بینی دقیقی نمی‌توانم بکنم تحویل مسکن‌ها یا افزایش آنها دقیقاً چه زمانی اتفاق خواهد افتاد.»