مرحوم احمد بورقانی نماینده مطبوعات در دولت بود

شب گذشته ۱۳ بهمن، مراسم سالگرد درگذشت احمد بورقانی به همت انجمن صنفی روزنامه‌نگاران تهران، در محل انجمن برگزار شد و سخنرانان با توجه به سابقه کاری بورقانی، درباره ارتباط دولت و مطبوعات، سخن گفتند.

در این نشست، احمد مسجد جامعی نماینده شورای شهر تهران گفت: احمد بورقانی نماینده دولت در مطبوعات نبود، نماینده مطبوعات در دولت بود و این ویژگی، مهم بود؛ دولت هم در آن دوره فضای مدنی پیدا کرده بود اما او از ظرفیت دولت برای مطبوعات بهره می گرفت و آن را با وجهی عقلانی، پیش می‌برد. بورقانی می‌دانست که ایجاد و بسط فضای گفتگو در جامعه با اطلاعیه و بخشنامه دادن میسر نیست و این ویژگی او کمتر بیان و شناخته شده است.

وی افزود: منش عیاری او، تجربه‌اش در رسانه، عشقش به دانایی و سوادش همه مشخص بودند اما تدبیری در کارش بود و سعه صدری داشت که لازمه فکر و نگاه او در آن سال‌ها بود. در آن سال‌ها ما در حوزه مطبوعات برای اعطای مجوز، به ویژه برای روزنامه‌ها قواعدی داشتیم و بارها پیش می‌آمد که پرونده ها پشت درهای بسته بماند، به گونه‌ای که دستگاه ذی‌ربط برای رسانه خاصی اعلام نظر نمی‌کرد و این‌گونه پرونده آن نشریه به جریان نمی‌افتاد.
وزیر اسبق ارشاد به هم‌فکری با بورقانی اشاره و بیان کرد: ما قانونی وضع کردیم که دستگاه مورد نظر باید بابت تاخیر خودش توضیح می‌داد، ما برنامه‌ای را تعریف کردیم که نتایج سوء این اعلام نظرنکردن را بیان کنیم. ما تصمیم گرفتیم که دستگاه ذی‌ربط اطلاعات را به ما بدهد و ما خودمان در ارشاد برای نشر یک روزنامه جدید تصمیم‌گیرنده باشیم.

مسجد جامعی ادامه داد: عقلانیت کار بورقانی، نمایندگی رسانه‌هایی بود که به گفت‌وگو و آزادی بیان کمک می‌کردند و مستقل محسوب می‌شدند.او زمینه گفت‌وگو میان دولت و مطبوعات را فراهم می‌کرد. این دوره، دوره خاصی بود که نمی‌دانم چگونه تمام شد ما در آن زمان با اهالی رسانه مشورت می‌کردیم، جلسه داشتیم و دستگاه‌های ذی‌ربط هم به حرف‌ ما گوش می‌دادند.

**بورقانی درد مردم را می‌شناخت
علی حکمت روزنامه‌نگار پیشکسوت نیز با اشاره به شعارهای دولت اصلاحات گفت: ما در آن روزهای دلچسب امیدهای فراوان داشتیم، پس از تشکیل دولت نیز برای تحقق این آرمان ها نیروهای زیادی در بدنه دولت قرار گرفتند اما دو جایگاه بسیار مهم بود.یکی معاونت مطبوعاتی احمد بورقانی در وزارت ارشاد و دیگری معاونت مصطفی تاج‌زاده در وزارت کشور که اگر این دو نبودند، چیزی در ایران، تغییر نمی‌کرد.
وی افزود: بورقانی نقش اصلی و اساسی مطبوعات در فضای عمومی را لمس کرده بود، درد مردم و انقلاب را داشت و می‌دانست روزگار جدیدی که با روی کار آمدن دولت اصلاحات آغاز شده، با صدا و سیما و مطبوعات حکومتی پیش نخواهد رفت. او معتقد بود که این بازوی اطلاع‌رسانی باید با کسانی که به اصلاحات قانون اساسی ایمان دارند، قدرت بگیرد.
وی با نام بردن از اهالی رسانه در سالهای ۷۶ تا ۸۴ ادامه داد: در آن سال‌ها کسانی که خون دل خورده بودند فرصت پیدا کردند که بیایند و بار رسانه را بر دوش بکشند، رویش روزنامه‌های اصلاح‌طلب در آن زمان به قدرت گرفتن نیروی متقابل آن نیز منجر شد. بورقانی تلاش می‌کرد فضایی برای مخالفان نیز وجود داشته باشد که حرف خود را بزنند. او معتقد بود مطبوعات مستقل باید در جامعه حضور و قدرت نقد داشته باشند.ما در آن سال‌ها آدم‌هایی را داشتیم که با خلوص و وفاداری توأم با عقل و شعور برای حفظ انقلاب و دستاوردهای انقلاب جان‌فشانی کردند.
سردبیر سابق روزنامه خرداد، بیان کرد: ما حالا ‌می‌فهمیم که چه منافعی به خطر افتاده بود که باعث شد مطبوعات را به طور فله‌ای بستند و رسانه‌ها را به بند کشیدند و نیروهای منتقد که آدم در نیت‌شان تردیدی ندارد را از بین بردند. امروز نیروهای مخالف ما در عربستان، اسرائیل، آمریکا و همه کشورهای شبیه آن‌ها، قدرت رسانه‌ای را در اختیار گرفتند و مردم ایران دیگر به رسانه‌های ما گوش نمی‌کنندصدا و سیما نیز بی‌خاصیت‌تر از آن است که فکر می‌کنیم و هیچ نقشی در این جامعه تعقل‌خواه و تحول‌خواه ندارد.
حکمت ادامه داد: من با برخی اهالی رسانه که از ایران رفتند و در این شبکه‌ها مشغول کار هستند، صحبت کردم آن‌ها از شرایط راضی نیستند اما ما به جای اینکه فضای برگشتن را فراهم کنیم حتی حقوق شهروندی آنها را نیز می گیریم و توجه نمی‌کنیم که مطبوعات قوی بیش از هر چیز به نفع تمام جامعه است.

**رسانه باید برای حق آزادی بیان تلاش کند
گرانپایه نویسنده و روزنامه‌نگار با توجه به سه خبر مهم این روزها، گفت: آقای روحانی خودشان گفتند ما رسانه آزاد نداریم، از سوی دیگر یک ناظر دولتی برای رسانه‌ها و در میان رسانه‌ها انتخاب می شود و از سوی دیگر حکم یاشار سلطانی به ما می‌گوید که اگر نقد کنید حساب‌تان با کرام الکاتبین است. این تصویر نشان می‌دهد که ما در چه نسبتی با دولت هستیم، رسانه آزاد نداریم، نماینده‌مان دولتی است، اگر هم حرفی بزنیم حکم‌های سنگینی برایمان در نظر گرفته می‌شود.
وی به تفاوت نقش دولت و حکومت اشاره کرد و افزود: وقتی می‌گوییم دولت، باید با تسامح این کلمه را استفاده کنیم، حتی بهتر است بگوییم حکومت. وقتی هنوز نگاه ارباب-رعیتی به روزنامه‌نگار و رسانه وجود دارد، می‌فهمیم که دولت هم خودش یک تدارکاتچی است. من هم معتقدم باید شرایطی فراهم شود که رسانه‌ها آزاد باشند اما رسانه باید برای حق آزادی بیان، تلاش کند و این کار لزوماً سیاسی نیست.
گرانپایه وظایف روزنامه‌نگاران را برشمرد و گفت: روزنامه‌نگار هم در مفهوم نقش و رسالتی که برای آن قائل هستیم باید در قبال وظایفش احساس مسئولیت کند. طبیعی است که دولت می‌تواند رسانه داشته باشد اما رسانه مستقل هم باید وجود داشته باشد که فرد بتواند حرف خودش را بزند اگر این اجازه را نداشته باشد او را از وظیفه و مسئولیت و کارکردش دور کرده‌اند.
وی افزود: آن‌چه بر روزنامه‌نگاران و رسانه‌ها گذشته، نباید خللی در حرکت رو به جلوی آن‌ها ایجاد کند ما باید در پی آزادی مطبوعات باشیم و کنش شهروندی و اساسی داشته باشیم و تمهیدات آن را فراهم کنیم.

**بورقانی به چندصدایی اعتقاد داشت
عبدالعلی رضایی نویسنده و پژوهشگر اجتماعی نیز با اشاره به دوران اصلاح طلبی و حضور احمد بورقانی در وزارت ارشاد گفت: بورقانی تجربه‌ای که اندوخته و آنچه آموخته بود را در نهاد استفاده کرد. او حاصل تجربه‌اندوزی و سرمایه انسانی است که در نهادها جمع می‌شود. من همیشه رابطه مطبوعات و دولت را مقایسه می‌کردم، در لحظات تاریخی حضور بورقانی سه بحث اساسی در نقطه اتصال دولت و مطبوعات وجود دارد، نظام مجوز دادن به مطبوعات، یارانه دولتی که پرداخت می‌شد و انجمن صنفی روزنامه‌نگاران.
وی افزود: احمد بورقانی معتقد بود که برای مجوز دادن باید نظام ثبت‌نام وجود داشته باشد و رسانه‌ها تنها با ثبت کار خود بتوانند منتشر شوند، از سوی دیگر او معتقد بود که باید، یارانه‌ها به صورت کامل به رسانه‌ها داده شود و نهادهایی که قدرت مالی و سیاسی ندارند حمایت شوند، نگاه او نگاه کثرت رسانه‌ای بود. بورقانی همیشه برای تشکل صنفی روزنامه‌نگاران تلاش کرد و پس از آن که مسئولیت خویش در ارشاد را کنار گذاشت خود نیز عضو هیات مدیره آن شد.
رضایی ادامه داد: در خصوص یارانه‌های مطبوعاتی این را هم باید بگویم که در آن دوره این هزینه‌ها کاملاً شفاف و واضح منتشر می‌شد اما امروز رابطه رسانه و دولت به جای آن که بازتاب کثرت باشد، با تک‌فروشی هزار نسخه در روز کاملا مشخص است که پشتوانه سیاسی و مالی پشت رسانه وجود دارد که می‌تواند زنده بماند.
وی افزود: در آن دوره روزنامه ها به جامعه متکی بودند اما امروز در دوره‌ای زندگی می‌کنیم که هیچ پیوندی میان جامعه و رسانه وجود ندارد. درسی که می‌توان از احمد بورقانی گرفت این است که او به چند صدایی اعتقاد داشت و فرزند کثرت بود.

**روزنامه‌نگارانی که به قدرت و پول متصلند، دردها را نمی‌بینند
محمد مهاجری، رونامه نگار و مستندساز با اشاره به این‌که به جای مطبوعات و دولت، درباره مطبوعات و ملت سخن می‌گویم، گفت: ما به جای طلبکاری، بدهکار هستیم، وقتی ما رسانه‌ها خودمان را نماینده مردم می‌دانیم از طرف چه کسی حرف می‌زنیم؟ روزنامه نگاران ما چقدر در وسیله‌های نقلیه عمومی با مردم مرتبط هستند؟ آیا توانسته‌ایم با درد آحاد جامعه‌مان ارتباط برقرار کنیم؟ نه! اگر چنین بود تیراژ نشریات‌مان بیشتر از ۵۰۰ هزار نسخه بود.
وی افزود: من معتقدم یکی از مشکلاتی که رسانه‌های ما با آن دست به گریبان هستند، دوری از مردم است، اگر رسانه‌های ما به پول و قدرت و ثروت وابسته‌اند روزنامه‌نگاران نیز به آن متصل شده‌اند و به خاطر همین نمی‌توانند درد مردم را درک کنند و درباره آن حرف بزنند.

**بهترین نسبت میان دولت و مطبوعات، بی‌نسبتی است
نسرین تخیری روزنامه‌نگار و فعال اجتماعی، با اشاره به این‌که گفته می‌شود احمد بورقانی، ستون ثابت قدم مطبوعات بود، گفت: او حاصل جمع اصول‌گرایی و مصالحه‌جو بود، اصولی که برای او مدارا محسوب می‌شد نه اصولگرایی در معنایی که امروز با آن مواجه هستیم و در لحظه‌ای که مجبور شد مداراجویی را کنار بگذارد از کار دولتی کناره گرفت.
وی افزود: قبل از دولت اصلاحات هم در جامعه مطبوعاتی چشمه‌هایی می‌جوشید و بورقانی خود را برآیند آن چشمه‌ها می‌داند. او جمله مشهوری به تاثیر از ابوالحسن خرقانی داشت و گفته بود: «هرکه از این در آمد، راهش دهید و کارش دهید و از جناحش نپرسید».
تخیری ادامه داد: در مورد نسبت دولت و مطبوعات هم باید بگویم بهترین نسبت، بی‌نسبتی است، در همه جهان رسانه، ناظر و دولت مجری است اما در جامعه ما که هیچ چیز در جای خود قرار ندارد این هم در جای خود نیست.
وی افزود: من قبل از هر چیز از همکاران خودم می‌خواهم که هر پولی از طرف دولت به ما داده می‌شود را تعطیل کنیم و به قدرت خودمان پیش برویم، ما از دولت نان می‌گیریم و توقع داریم فرمان ندهد.با این گونه چرخه ضعف ما ادامه خواهد داشت و هرگز مستقل نخواهیم شد، ما در این جامعه به همه چیز نگاه خیریه‌ای داریم و منتظریم که دولت کمک کند اما این نگاه باید عوض شود. از سوی دیگر دولت نیز مداومت نفوذ خود را بیشتر می‌کند حتی انتخابات مدیران مسئول، میز مهندسی می شود تا آنچه سیستم می پسندد، اتفاق بیفتد.
این روزنامگه نگار بیان کرد: آقای بورقانی یک استثنا بود، او اعتقاد داشت که اگر به مردم راست گفته شود مخاطب مطبوعات خواهند بود، ما باید تقاضا و مطالبات جدی داشته باشیم و اگر اینگونه باشد می‌توانیم استقلال خود را حفظ کنیم.

**ما از میراث بورقانی زنده مانده‌ایم
کامبیز نوروزی مدیر انجمن صنفی روزنامه نگاران تهران با تشکر از همه حاضران گفت: من هم معتقدم احمد یک استثنا بود هر که او را می‌شناسد او را به نام احمدآقا می‌خواند نه آقای بورقانی، این نشان دهنده عشقیست که حتی جوانانی که او را ندیده‌اند، نسبت به او دارند.
وی افزود: ما وقتی از رابطه دولت و مطبوعات می‌گوییم خاطرات تلخی در ذهن‌مان می‌نشیند. در نسبت عملی‌تر نیز دولت در ایران مطبوعات را سخنگوی خود دیده و بنابراین حق دارد که دستور بدهد.در این میان دولت اصلاحات، استثنایی در تاریخ مطبوعات ایران بود، در این دوره هم بورقانی ویژه‌ترین اتفاق محسوب می‌شود.
نوروزی ادامه داد: همه می‌دانیم که مشکل از قانون نیست، مشکل، اجرای آن است چرا که در سال ۷۶ بورقانی با همان قانون مصوب ۱۳۶۴ همه کارهایش را پیش برد، در آن سال‌ها دیگر جامعه ایران و ایرانیان به دنبال اخبار رادیو آمریکا نبودند. دولت اصلاحات و احمد بورقانی آزادی مطبوعات را شعار و آرمان ندیدند، ضرورت منافع ملی دیدند و دانستند که آزادی مطبوعات امنیت ملی را تضمین می‌کند، ما امروز بسیار عقب رفته‌ایم اما از میراث احمد بورقانی است که زنده مانده‌ایم.
در پایان مراسم لوح تقدیری از طرف انجمن صنفی روزنامه‌نگاران تهران به علیرضا رجایی روزنامه‌نگار ، تقدیم شد که به دلیل سفر او به فرانسه، برادرش آن را دریافت کرد.
احمد بورقانی، روزنامه‌نگار، معاون مطبوعاتی وزارت ارشاد، سرپرست اتاق خبر خبرگزاری ایرنا در سازمان ملل متحد و فعال مدنی بود که در ۱۳ بهمن ماه سال ۱۳۸۶ به دلیل سکته قلبی، درگذشت.