پرهیز از رفتارهای سلبی در فضای مجازی

به گزارش پایگاه خبری آموزشگاه رسانه، پنل «نقش نهادهای مختلف در ایجاد یک اکوسیستم مناسب برای پالایش محتوای نامناسب» در چهارمین کنفرانس حکمرانی و سیاست گذاری عمومی با حضور امیر تاجیک (مستندساز و مدیر رسانه‌های هیئت آنلاین و تماشا)، علیرضا نوریان (مدیرعامل شرکت راهکار پردازش ژرفا)، نوید همایونی (مدیرکل پایش فضای مجازی ساترا) و سیداحمد حسینی قورتانی (پژوهشگر حوزه حکمرانی عصردیجیتال) برگزار شد.

امیر تاجیک در ابتدای این نشست گفت: بحث پایش که موضوع این پنل است می‌تواند در دو حوزه تولید و انتشار مطرح باشد. در حوزه تولید هیچ محدودیتی نباید وجود داشته باشد. به غیر از محتواهایی که قصد اهانت، تشویق به خودکشی یا خشونت کند؛ یا سوژه‌ای که محتوا از آن تولید می‌شود تحت فشار، شکنجه یا آزار باشد. مثلا با کسی که در زندان است یا قاتل و تروریستی بخواهند محتوایی تولید کنند. 

این مستندساز یادآور شد: در پلتفرم هایی که کاربر محور هستند تشابهاتی داریم. می‌دانید بالای ۶۸ درصد از مردم از تلفن هوشمند استفاده می‌کنند و طبعا محتوای زیادی تولید می‌شود که لزوما حرفه‌ای نیست. کاربران این محتواها را در پلتفرم‌های داخلی یا خارجی منتشر می‌کنند. به هر حال مخاطب برای انتشار محتوایش نیاز به پلتفرم دارد. این بستر باید فراهم شود. در مجموعه ما و خیلی از مجموعه های دیگر این بستررا فراهم کرده اند. اما آیا اینکه پایش باید قبل یا بعد از انتشار باشد فکر می‌کنم سوال اصلی است که باید به آن پاسخ داده شود.

تاجیک تاکید کرد: هر سازمان رسانه‌ای ساختاری دارد که عمدتا شامل یک بخش محتوایی، یک بخش فنی و پشتیبانی، بخش اداری و یا شاید بخش آموزش، تحقیق و توسعه  که مجموع اینها سازمان رسانه را تشکیل می‌دهد. وقتی بخواهیم تعداد زیادی کاربر همزمان را سرویس دهی کنیم باید تیم فنی قوی داشته باشیم. طبیعتا اولین ماموریت تیم فنی نگهداری و سپس توسعه زیرساخت رسانه است. در توسعه نیاز داریم که موتورهای هوشمند را ایجاد و یا تقویت کنیم. این ممکن است برای سازمان‌های بزرگ رسانه‌ای که تیم فنی مستقر دارند، هزینه چندانی نداشته باشد یا در مقابل هزینه‌های دیگرشان زیاد نباشد، اما برای یک وبسایتی که با یک پنل پیش ساخته شده کار می‌کند، ولو اینکه محتوای خیلی خوبی هم ارائه نماید، شاید این هزینه‌کرد، مقرون به صرفه نباشد.

مدیر پیشین شبکه مستند سیما در پاسخ به این پرسش که آیا در ایران نهادهای تنظیم‌گر صرفا سلبی عمل کرده‌اند یا در این راستا بخش‌های حمایتی یا سازنده هم داشته‌اند، توضیح داد: فکر می‌کنم باید اینجا تصویر بزرگ‌تر را ببینیم. همه کشورها قوانینی دارند که هر کسی در آن کشور کار و زندگی می‌کند، باید آن قوانین را رعایت کند. مثلا در آمریکا می‌بینید در یک ایالت اعدام اجرا می‌شود و در ایالتی دیگر اجرا نمی‌شود. اینکه چقدر قوانینی که رگولاتورها در ایران ابلاغ می‌کنند و به پلتفرم‌ها و رسانه‌ها ارائه می‌کنند مطابق با قانونی اساسی ماست یک بحث است، میزان کامل بودن قوانین ما یک بحث دیگر است. 

تاجیک گفت: برای مثال در حوزه کپی رایت نواقص قانونی زیادی داریم. در کشور ما این معضل وجود دارد و نیاز است که قانون‌گذاران در حوزه کپی رایت قوانین به روزتری تصویب کنند که بر اساس آن قوانین، هم رگولاتورها و هم دستگاه قضایی بتوانند تصمیمات درست‌تری بگیرند. ما نیاز داریم که قوانین‌مان را مطابق با نیازهایمان به روز کنیم. متاسفانه در برخی از حوزه ها قوانین عقب‌تر هستند و برخوردهای سلیقه‌ای می‌شود. مثلا اتفاقی که برای ماهواره افتاد این بود که تا مدتی، ماهواره‌ها را از روی پشت بام‌ها جمع می‌کردند، بعد دستگاه‌هایی آمدند که از طریق اینترنت همه شبکه‌های ماهواره‌ای را دریافت می‌کنند. به همین دلیل، صورت مسئله جمع آوری دیش‌های ماهواره پاک شد.

مدیر رسانه هیئت آنلاین اظهار کرد: معتقدم این معضلی است که سیاست‌گذاران و دغدغه مندان فرهنگی باید درباره آن فکر کنند و راه حل ارائه دهند. یکی از وزرای محترم در یکی از دولت‌های قبلی روزی در رسانه ملی آمد و گفت هر کدام از کشاورزان که مشکلی داشتند به شماره موبایل من زنگ بزنند. همان شب آنقدر زنگ و پیامک دادند که این شماره موبایل فردا ۱۰ شماره موبایل شد. در عرض دو سه روز شد ۱۰۰ خط ثابت که وزارتخانه راه‌اندازی کرد. در نهایت به این نتیجه رسیدند که این همان کاری بوده که روابط عمومی وزارتخانه انجام می داده.

او تصریح کرد: من می‌گویم ما در این حوزه نباید به دنبال اختراع چرخ باشیم. باید از تجربیات و پتانسیل‌های موجود در کشور بهترین قوانین رگولاتوری را تنظیم و ابلاغ کنیم. نهادهای نظارتی می‌توانند کمک حال رسانه‌ها باشند. ولی از آن طرف رسانه‌هایی داریم که قوانین خاص خودشان را دارند. مثلا در مورد اخیر که مورد عجیبی هم بود رسانه توئیتر بعد از چند گزارش تخلف، اکانت ریس جمهور آمریکا را تعلیق کرد. بستر اینترنت را دولت امریکا در اختیار توئیتر قرار داده ولی رئیس همان دولت نمی‌تواند قوانین این شرکت خصوصی را نقض کند. می‌خواهم بگویم آقای ترامپ نمی‌توانست حق استفاده از اینترنت را از توییتر سلب کند. توییتر یک شرکت خصوصی است و قوانینی دارد که همه کاربران اگر مایل به استفاده از خدمات و سرویس های آن هستند، باید به این قوانین احترام بگذارند.

تاجیک بیان کرد: آنچه می‌تواند به تعالی فرهنگی ما در فضای مجازی کمک کند این است که رسانه ها و رگولاتورها گفتمان داشته باشند. رسانه‌ها دغدغه‌هایی دارند و حاکمیت هم دغدغه‌هایی دارد. محتوایی که در فضای مجازی از طریق رسانه یا پلتفرم های موجود منتشر می‌شود، نباید صدمه ای به افکار عمومی وارد کند. ما باید روی این تمرکز کنیم که اتفاقا چطور می‌توان بستر را برای کاربران گسترده‌تر کرد تا مخاطبان از بسترها و پلتفرم‌های خارجی به پلتفرم‌های داخلی نقل مکان کنند. آنچه که ما منتقدش هستیم این است که رفتارها و واکنش های حاکمیتی به جای اینکه تسهیل کننده و توسعه دهنده باشند، منحصرا به سمت رفتارهای سلبی بروند.

مدیر پلتفرم تماشا گفت: مدت کوتاهی بعد از شروع کرونا، ماه مبارک رمضان آغاز شد و خیلی از هیئت‌های مذهبی دیگر امکان برگزاری فیزیکی نداشتند. بدون هیچ دغدغه و نگاه بیزنسی، سامانه هیئت آنلاین را راه اندازی کردیم. این یک نیاز بود. اینستاگرام را در شان برگزاری هیئت ها نمی دانستیم. گفتیم به جای اینکه هیئت‌ها مراسم های خود را در اینستاگرام پخش کنند، بیایند و از یک پلتفرم داخلی با ترافیک رایگان استفاده کنند. خداوند متعال هم کمک کرد و با همراهی دستگاه های مختلف اتفاق های خوبی هم برای این سامانه افتاد تا جائیکه در دهه اول محرم حدود ۲۵ میلیون بازدید از هیئت‌ها داشتیم.

تاجیک اظهار کرد: آنجا که نهاد تنظیم گر وارد شد این بود که معاون محترم ساترا که بازدیدی هم از مجموعه هیئت آنلاین داشتند، اول مجوز فعالیت را صادر کردند سپس در مورد کتابت قوانین از ما نظرخواهی کردند. من این تفکر را تفکری پیشرو در سازمان ساترا دیدم که ما را دعوت کردند و گفتند شما هم نظراتتان را بگویید، قبل از اینکه قوانین و قواعد را به عنوان پیوست مجوز ارائه کنیم.

تاجیک در پایان درباره حمایت های مورد نیاز از سوی نهادهای تنظیم گر اظهار کرد: فکر می کنم بزرگ ترین حمایتی که نهادهای تنظیم گر می توانند از رسانه‌ها داشته باشند تدوین و ارائه قوانین روشن و مشخص است. اگر در تدوین این قوانین نظر رسانه ها را هم جویا شوند، به تعالی فضای فرهنگی کشور کمک خواهد شد. باید این همراهی صورت پذیرد و نگاه «نهاد بالادستی، رسانه پائین دستی» کنار گذاشته شود. 

انتهای پیام