روزنامه تا چه زمانی زنده است؟
ایسنا/خراسان رضوی مدیران و کارشناسان روزنامه‌های فعال خراسان رضوی به شرح مشکلات و دغدغه‌ها و پیش‌بینی آینده روزنامه در ایران پرداختند.
در گذشته مطبوعات در روزنامه خلاصه می‌شد و مردم برای باخبر شدن از وضعیت سیاسی و اجتماعی جامعه و اخبار مهم روز به مطالعه روزنامه می‌پرداختند اما این ابزار مهم اطلاع‌رسانی در این روزها از دوران رونق خود فاصله گرفته و برخلاف چند سال گذشته که دکه‌های روزنامه‌فروشی در شهر فراوان یافت می‌شد، این روزها بسیاری از آن‌ها تغییر کاربری داده‌اند.
روزگاری روزنامه کاغذ اخبار بود و حالا که به سادگی در تلفن همراه و فضای مجازی اخبار را می‌توان دنبال کرد، کمتر کسی به سمت خرید روزنامه می‌رود و روزنامه‌ها مخاطبان خاص خود را دارند. کاهش مخاطب و کاهش تیراژ به صنعت روزنامه‌نگاری آسیب وارد کرده و گرانی هزینه‌های چاپ روزنامه نیز مشکلی بر مشکلات روزنامه‌ها افزوده است.
علی یعقوبی، مدیر عامل روزنامه قدس در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص شرایطی که روزنامه‌ها در این روزها با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، اظهار کرد: صرفا با بررسی دو معیار معمول یعنی الگوی مصرف رسانه و اقتصاد رسانه به تحلیل کاملی از وضعیت این روزهای مطبوعات و روزنامه‌داری نمی‌رسیم و باید معیارهای دیگری را در نظر گرفت. با افزایش چند برابری قیمت کاغذ و چاپ هزینه سرانه هر مخاطب برای روزنامه‌ها افزایش چشمگیری پیدا کرده و برخی با مقایسه این هزینه‌ها با سرانه هزینه مخاطب در فضای مجازی روزنامه‌داری را غیرقابل توجیه می‌دانند.
اثرگذاری تیتر یک روزنامه گاهی بیش از کانال‌های میلیونی است
وی با بیان اینکه سنجش اثرگذاری یک رسانه با تعداد مخاطب اشتباه است، افزود: در روزنامه‌ها عمق اثرگذاری از سطح آن مهم‌تر است. اثری که تیتر یک یا عکس یک برخی روزنامه‌ها بر روی مدیران ارشد کشور می‌گذارد ممکن است از برخی کانال‌های خبری با چند میلیون مخاطب بیشتر باشد. معمولاً روزنامه‌ها توسط بزرگان نظام دیده می‌شود و اثر خود را بر تصمیم‌گیری‌ها می‌گذارد.
مدیرعامل روزنامه قدس با اشاره به تغییر کارکرد روزنامه‌ها عنوان کرد: عرصه خبر و اطلاع‌رسانی تا حد بسیاری از دستور کار روزنامه‌ها خارج شده و به فضای برخط و مجازی منتقل شده است. امروز روزنامه‌ها با تقویت حوزه تحلیل جایگاه خود را پیدا کرده‌اند؛ مطبوعات حرفه‌ای دیگر دنبال خبر نیستند بلکه به دنبال تحلیل، چرایی و چگونگی خبرها هستند. به تعبیری روزنامه‌نگاری تحلیلی و تحقیقی در مطبوعات در حال گسترش است و مخاطب خاص خود را پیدا خواهد کرد.
روزنامه رسانه معتبر دنیای امروز است
یعقوبی با بیان اینکه روزنامه‌ها همچنان رسمی، مورد اعتمادتر و معیار هستند، خاطرنشان کرد: تنها رسانه‌ای که باید برای مطالعه آن پول پرداخت کرد مطبوعات هستند. پرداخت هزینه برای یک بسته خبری، تحلیلی و آموزشی حائز اهمیت است و نشان دهنده مورد اعتماد بودن، رسمیت داشتن و اعتبار روزنامه‌هاست.
وی ادامه داد: همچنان شاهد این هستیم که مهم‌ترین یادداشت‌ها، تحلیل‌ها، سرمقاله‌ها، گزارش‌ها و مصاحبه‌ها که از نظر روزنامه‌نگاری و کارشناسی بیشترین عمق و عیار را دارند هنوز در روزنامه‌ها منتشر می‌شود و سرریز آن وارد فضای مجازی می‌شود. پاسداشت زبان فارسی یکی دیگر از معیارهایی است که در سنجش روزنامه‌ها مهم است. یکی از وظایف مطبوعات صیانت از زبان معیار و دستور زبان فارسی است که مطبوعات همیشه نسبت به این موضوع سختگیر و با دغدغه بوده است.
مدیرعامل روزنامه قدس تصریح کرد: نکته دیگری که باید به آن توجه داشت وجود پدیده چند خوانندگی در روزنامه‌هاست. به این معنا که یک روزنامه معمولاً توسط بیش از یک نفر خوانده می‌شود. به عنوان مثال بر اساس یک نظرسنجی معتبر و علمی ضریب چند خوانندگی برای روزنامه قدس ۴.۶ است یعنی هر روزنامه به صورت میانگین توسط بیش از ۴ نفر مطالعه می‌شود.
روزنامه‌ها حال و روز خوبی ندارند
یعقوبی افزود: بر این اساس باید تیراژ اسمی را در ضریب چند خوانندگی ضرب کنید تا تعداد مخاطب واقعی احصا شود. از طرف دیگر همیشه گفته می‌شود صفحه یک روزنامه‌ها تیراژ میلیونی دارد و این سخن صحیح هم هست. چون معمولاً تمام کانال‌ها و رسانه‌های معتبر در فضای مجازی یکی از مطالب روزانه‌شان انتشار صفحه یک روزنامه‌ها، سرمقاله‌ها و… است.
وی بیان کرد: تمام موارد پیشین باید در تحلیل وضعیت روزنامه‌ها مورد توجه قرار گیرد اما واقعیت این است که روزنامه‌ها حال و روز خوبی ندارند. افزایش ۷ برابری قیمت کاغذ، هزینه چاپ و ملزومات آن و نایاب شدن کاغذ روزنامه در دو سال گذشته ضربه‌های بزرگی به مطبوعات و اقتصاد رسانه مکتوب وارد کرد.
مدیرعامل روزنامه قدس با اشاره به اینکه امروز روزنامه‌ها در دو جبهه در حال مبارزه و فعالیتی سخت هستند، اضافه کرد: روزنامه‌ها در این روزها هم برای بقا و رشد خود و هم برای دغدغه‌های مردم و پیگیری مشکلات کشور تلاش می‌کنند.
روزنامه حذف نخواهد شد
حسین رفیعی، مدیرمسئول روزنامه صبح امروز نیز در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص شرایط کنونی روزنامه‌ها اظهار کرد: کشورهایی که در علم و تکنولوژی از ایران جلوتر هستند روزنامه کاغذی را حذف نکرده‌اند و حتی مجلات تخصصی و نشریات در آن کشورها چاپ می‌شوند. ممکن است روزی شیوه اطلاع‌رسانی کاغذی حذف شود اما روزنامه به عنوان رسانه کاغذی حذف نخواهد شد.
وی با اشاره به اینکه از سال ۱۳۹۶ تاکنون تیراژ روزنامه صبح امروز به یک سوم کاهش یافته است، افزود: در کشورهای جهان سومی مانند پاکستان تیراژ روزنامه‌ها از ایران بسیار بیشتر است و کشورهایی مانند ژاپن، آمریکا و کشورهای اروپایی نیز همچنان روزنامه چاپ می‌کنند، اما علت اقبال کم مردم در ایران به روزنامه پایین بودن سرانه مطالعه است نه اینکه مردم نخواهند اخبار را بخوانند.
روزنامه فضایی برای تحلیل وقایع است
مدیرمسئول روزنامه صبح امروز با بیان اینکه میان خبرنگاری و روزنامه‌نگاری تفاوت وجود دارد، گفت: کسانی که برای روزنامه‌نگاری انتخاب می‌شوند و در دفتر روزنامه مشغول به کار می‌شوند با توجه به حوزه فعالیتشان باید تحصیلات یا سابقه فعالیت در آن زمینه داشته باشند تا بتوانند برای مسائل روز جامعه در حوزه فعالیتشان تحلیل خود را ارائه دهند. همچنین تفاوت روزنامه با فضاهای آنلاین مانند خبرگزاری‌ها و پایگاه‌های خبری این است که رویه روزنامه ارائه تحلیل است تا اینکه فقط بخواهد اخبار را انتقال دهد.
رفیعی تصریح کرد: روند کار روزنامه‌ها از ۴۰ سال گذشته تا کنون تغییرات بسیاری کرده است. اوایل انقلاب روزنامه‌ها شامل اخبار، تحلیل و موارد دیگری بود اما امروز روزنامه‌ها به هفته‌نامه روزانه تبدیل شده‌اند؛ یعنی هر روز تحلیل و یادداشت می‌نویسند.
وی عنوان کرد: در رتبه‌بندی روزنامه‌ها که توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام می‌شود، یادداشت و تحلیل اختصاصی جزو بخش‌های مهم روزنامه است و در نتیجه روزنامه‌هایی که تحلیل می‌نویسند و روزنامه‌نگار متخصص در آن فعالیت می‌کند رتبه بهتری کسب می‌کنند.
فضای مجازی راهی برای دیده شدن محتوای روزنامه
مدیرمسئول روزنامه صبح امروز با اشاره به اینکه در روزنامه محتوا تولید و در فضای مجازی وایرال می‌شود، عنوان کرد: این برای یک روزنامه‌دار سنگین است که بخواهد هزار تیراژ از روزنامه‌اش را چاپ کند درحالیکه می‌تواند به راحتی در فضای مجازی به مخاطبان بیشتری دسترسی داشته و محتوای روزنامه خود را از طریق صفحات مجازی‌اش بازنشر دهد.
رفیعی با تاکید بر اینکه انتشار در فضای مجازی زودبازده‌تر است، عنوان کرد: در فضای مجازی مخاطب را بیشتر و راحت‌تر می‌توان درگیر کرد اما روزنامه مورد اعتماد مخاطب است و همین مخاطب را به روزنامه جذب می‌کند. اعتماد و اعتبار مخاطب را می‌توان در فضای مجازی یدک کشید و مخاطب بیشتری جذب کرد.
وی ادامه داد: یک روزنامه خصوصی اگر از خارج از فضای روزنامه تامین مالی نشود نمی‌تواند خود را اداره کند زیرا هزینه‌ها بسیار سنگین است. این در حالی است که هزینه‌های رسانه مکتوب بسیار بیشتر از هزینه‌های یک خبرگزاری یا پایگاه خبری است.
مردم هنوز به روزنامه کاغذی علاقه دارند
سید سجاد طلوع هاشمی، سردبیر روزنامه شهرآرا با بیان اینکه تیراژ روزنامه شهرآرا هم مانند دیگر روزنامه‌های استان و کشور کاهش یافته است، بیان کرد: در دنیا تقریبا هیچ روزنامه‌ای تعطیل نشده و روزنامه‌های مطرحی مشغول به فعالیت هستند. در ایران نیز روزنامه‌ای به علت کاهش مخاطب تعطیل نشده است. امروز روزنامه‌ها در سایر بسترهای اطلاع‌رسانی سرمایه‌گذاری می‌کنند و وضع موجود منجر به تعطیلی روزنامه‌ها نخواهد شد.
وی افزود: روزنامه که نوعی رسانه است کارکردهای متنوعی دارد. اطلاع رسانی، پیگیری مشکلات مردم، مطالبه‌گری و فرهنگ‌سازی از کارکردهای این رسانه است. در گذشته تمام این وظایف روی دوش روزنامه مکتوب بود و حالا میان دیگر بخش‌های اطلاع‌رسانی تقسیم شده، اما به صورت کلی از دوش روزنامه برداشته نشده است. امروز مردم اخبار را از فضای مجازی دنبال می‌کنند و حتی کمتر به سمت خبرگزاری‌ها می‌روند، اما برای مراجعه به قالب‌هایی مانند مصاحبه و گزارش به روزنامه مراجعه می‌کنند، زیرا هنوز افراد یک مصاحبه طولانی را از اینستاگرام نمی‌بینند و روزنامه برای دنبال کردن این محتواها به صرفه‌تر است.
سردبیر روزنامه شهرآرا با بیان اینکه هنوز برخی از مردم به در دست گرفتن روزنامه کاغذی علاقه دارند، ادامه داد: هنوز این ذائقه در مردم هست که می‌خواهند چیزی را لمس کنند و در دست بگیرند. در نتیجه هنوز روزنامه کارکرد خود را حفظ کرده است.
توزیع صحیح راه حل مشکل روزنامه‌ها است
طلوع هاشمی با اشاره به اینکه مساله مهم امروز توزیع مناسب روزنامه است، گفت: در گذشته روزنامه رقیب دیگری نداشت و همه همین یک گزینه را داشتند و آن را می‌خریدند. امروز نیز روزنامه‌ها با ضمائم و توزیع مناسب می‌توانند به تیراژهای بالا برسند؛ به شرط اینکه دنبال جامعه هدف خود بگردند، با توجه به نیازهای او تولید کنند و در جایی که جامعه هدف حضور دارد توزیع کنند. زمانی مخاطب دنبال روزنامه‌ها بود و امروز روزنامه باید دنبال مخاطب باشد. یعنی روزنامه باید متوجه ذائقه مخاطب شود و سپس تولید و بازاریابی کند.
وی خاطرنشان کرد: روزنامه‌نگاران هنوز امیدوارند که وضع روزنامه بهتر شود. در آینده روزنامه‌نگاری بیم و امید وجود دارد اما ما پایان آن را روشن می‌بینیم. فقط باید خود را به‌روز کنیم و از هر روشی استفاده کنیم که مخاطب جذب شود.
روزنامه و فضای مجازی مکمل یکدیگر هستند
جواد اشکذری، روزنامه‌نگار نیز در این خصوص اظهار کرد: کارکرد روزنامه‌ها متفاوت شده اما از بین نرفته است. فضای مجازی که این روزها بسیار مورد استفاده است باید به هویت و تعریفی صحیحی برسد تا هر دو کنار هم استفاده شود. اگر برنامه‌ریزی درستی از طرف مدیران فرهنگی کشورمان وجود داشته باشد روزنامه و فضای مجازی می‌توانند مکمل هم باشند.
وی اضافه کرد: در کشورهایی که فضای مجازی‌شان فعال‌تر از ایران است و در این حوزه جلوتر هستند روزنامه‌ها از بین نرفته‌اند زیرا اهداف، تعریف و هویت مطبوعات در آن کشورها مشخص است.
این کارشناس رسانه و روزنامه‌نگاری با بیان اینکه هرکس که دنبال خبر است روزنامه ورق نمی‌زند، گفت: روزنامه دنبال تفکرات و اندیشه‌های اجتماعی و اقتصادی است. در گذشته صفحات روزنامه بیشتر به اخبار می‌پرداخت اما امروز به تحلیل خبر می‌پردازد. کار روزنامه این است که موضوعات روز جامعه را تحلیل کند و به ویژگی‌ها، تبعات، عواقب و مسائل پیرامون موضوعات روز بپردازد.
اشکذری با اشاره به اینکه روزنامه‌ها در حال حاضر سه کارکرد دارند، عنوان کرد: در فضای مجازی به اخبار، تبیین و تحلیل در روزنامه‌ها و در ضمائم و نشریات تخصصی اطراف روزنامه به صورت تخصصی به آن موضوع می‌پردازند.
عمر کاغذ تمام نشده است
وی تصریح کرد: مطبوعات در کشورهایی مانند فرانسه، آلمان و آمریکا کارکرد مشخصی دارند. در چنین کشورهایی هیچ وقت چیزی از بین نمی‌رود بلکه رشد می‌کند؛ چون برای مخاطب برنامه‌ریزی دارند و صفحات روزنامه به روز می‌شوند. در ایران نیز روزنامه‌هایی وجود دارد که سال‌هاست ساختار خود را تغییر نداده و در نتیجه مخاطبی ندارند. روزنامه‌هایی نیز وجود دارد که هر روز با توجه به نیاز مخاطب و مطبوعات روز جهان ساختار خود را تغییر می‌دهند و موفق هستند.
این روزنامه‌نگار اظهار کرد: زود است که بگوییم عمر کاغذ تمام شده است. کتاب که قدیمی‌تر از روزنامه است هنوز مخاطب خود را دارد. در واقع ظرفیتی به دنیای مطبوعات و روزنامه‌نگاری افزوده شده و قرار نیست روزنامه کاغذی از بین برود. امروز بسیاری از نشریات به صورت الکترونیکی منتشر می‌شوند و این نشان از یک ظرفیت مازاد بر گذشته است، نه اینکه بخواهیم کاغذ را حذف کنیم و دنبال جایگزین برای آن باشیم.
اشکذری اضافه کرد: مخاطبان روزنامه همه اقشار را در برمی‌گیرند و اگر قشری خودش را در روزنامه نبیند قطعا دنبال جایگزین روزنامه می‌گردد. درست است که سرانه مطالعه در کشور ما پایین است اما از جایی که فضای مجازی جایگزین شده، مطالعه هنوز جایگاه خود را دارد اما مدیوم تغییر کرده است.
انتهای پیام
منبع:خبرگزاری ایسنا
