کارگردانانی که ریشه در «رسانه» دارند/ اول خبرنگاری بعد فیلمسازی

در این گزارش به بهانه برگزاری بیست و دومین جشنواره ملی رسانه‌های ایران (که ۱۷ مرداد ۱۴۰۳- روز خبرنگار) طی مراسمی برگزیدگان خود را معرفی خواهد کرد، نگاهی داریم به برخی افرادی که بعد از حضور در عرصه رسانه، مطبوعات یا نقد فیلم، راه به سوی کارگردانی سینما گشودند.

سیروس الوند | احتمالا او را با فیلم‌های «دست‌های آلوده»، «یک بار برای همیشه»، «هتل کارتن»، «مزاحم» و «رستگاری در ۸ و ۲۰ دقیقه» و… بشناسید. کارگردانی که کار روزنامه‌نگاری را از اواسط دهه ۴۰ آغاز کرد. او اما بعد از آنکه کار در سرویس‌های اجتماعی مجلات را برگزید، نویسندگی سینمایی و نقد فیلم را انتخاب کرد و بعدها فیلمنامه‌نویس و کارگردان مشهور سینمای ما شد.

رسول صدرعاملی | او که حالا از کهنه‌کارترین کارگردانان ایران است و در ادامه مسیر فیلمسازی ترجیح داده است سینماگران را در مقام تهیه‌کننده همراهی کند از همین افراد است، او که کار روزنامه نگاری را از ۱۷ سالگی آغاز کرد یکی از مهمترین بازه‌های عمر کار خبرنگاری‌اش را زمانی سپری کرد که مشغول تحصیل در فرانسه بود، درست در همین مدت بود که امام خمینی به آن کشور تبعید شد. کار خبرنگاری او در همین زمان اوج گرفت و باعث شد او به یکی از چهره‌های مهم رسانه‌ای تبدیل شود. رسول صدرعاملی بعدها به ایران آمد و در روزنامه اطلاعات مشغول شد.

زنده‌یاد ایرج کریمی | هم منتقد بود هم روزنامه‌نگار، هم فیلمساز بود هم فیلمنامه‌نویس، ایرج کریمی کارگردانی است که گرچه در دانشگاه رشته مهندسی را پیگیری می‌کرد اما خیلی زود از این مسیر فرمان چرخاند و این رشته را نیمه رها کرد تا سراغ عشقش یعنی فیلمسازی بیاید او اما گام‌های نخست این موضوع را با روزنامه نگاری سینمایی آغاز کرد به نحوی که مقالاتش در ماه‌نامه «فیلم» مورد رجوع بسیاری از سینمادوستان قرار گرفت. از آثار سینمایی او هم می‌شود به «از کنار هم می‌گذریم» و «باغ‌های کندلوس» اشاره کرد.

فریدون جیرانی | متفاوت‌ترین چهره این حوزه را می‌توان فریدون جیرانی دانست، کارگردان معتبری که هنوز هم خود را یک روزنامه‌نگار می‌داند تا یک فیلمساز. او البته بعد از فعالیت در سینمای کوتاه دهه پنجاه به عنوان یک فیلمنامه‌نویس چهره شد. در ادامه کارنامه جیرانی پر است از فیلم‌هایی که در دوران خود جریان‌ساز بوده‌اند. دوشادوش فیلمسازی، او چه بسیار آثاری در حوزه رسانه دارد که اتفاقا همان‌ها هم در مقاطعی در محافل سینمایی سر و صدایی داشته‌اند، او هنوز هم در این حوزه فعال است و هنوز هم چهره‌های معتبر سینمایی مهمان برنامه‌های جیرانی برای یک گفتگوی داغ مطبوعاتی می‌شوند تا سرتیتر رسانه‌ها شوند.

ابوالحسن داوودی | از منتقدان مشهور دهه شصت که در هفته‌نامه سروش می‌نوشت. او اواخر دهه شصت با نگارش مقاله‌های سینمایی و فیلم متفاوت «سفر عشق» وارد سینما شد.

احمد امینی | او سال‌های سال به عنوان منتقد و مسئول صفحه نقد فیلم در ماهنامه سینمایی فیلم فعال بود و در اوایل دهه هفتاد وارد عرصه سینما شد. امینی هم مانند جیرانی، در کنار کارگردانی در سینما و تلویزیون، همچنان به فعالیت تخصصی خود در عرصه نقد فیلم ادامه می‌دهد.

محمد هادی کریمی | دبیر سرویس فرهنگی یکی از روزنامه‌های مشهور دهه هفتاد که بعدها فعالیت‌رسانه‌ای خود را در یک مجموعه دیگر و یک هفته‌نامه ادامه داد و هفته‌نامه «سینماجهان» از آخرین فعالیت‌های او به عنوان مدیرمسئول بود که در مقطعی از اواخر دهه هفتاد و اوائل دهه هشتاد گروهی از روزنامه‌نگاران هفته‌نامه سینما آن را منتشر کردند. دکتر کریمی فعالیت خود را به عنوان فیلمنامه‌نویس از دهه هفتاد شروع کرد و در دهه هشتاد وارد عرصه کارگردانی سینما شد.

اصغر نعیمی | از منتقدان و نویسندگان روزنامه ابرار در اواخر دهه ۶۰ و اوائل دهه ۷۰ که بعدتر، در نشریات و مجلات سینمایی حضور فعالی داشت. نعیمی نیز پس از دستیاری به جرگه سینماگران ایرانی پیوست.

مهرداد فرید| دبیر سرویس فرهنگی یکی از پرتیراژترین روزنامه‌های دهه هفتاد که بعدها وارد عرصه فیلمسازی و تهیه‌کنندگی سینما شد.

حمید نعمت‌اله | او در دهه هفتاد در هفته‌نامه سینما به سردبیری غلامرضا موسوی و فریدون جیرانی به عنوان دبیر سرویس گزارش و گفت‌وگو فعالیت می‌کرد و در مقطعی از مجله «فیلم و سینما» به سردبیری جیرانی گفت‌وگوهای جذابی را از او خوانده‌ایم. نعمت‌الله همچنین سردبیری یک هفته‌نامه ادبی به صاحب‌امتیازی همسرش را برعهده داشت. نعمت‌الله در دهه هفتاد یک فیلم کوتاه تحسین‌شده ۳۵ میلی‌متری به تهیه‌کنندگی سیدغلامرضا موسوی ساخت که زمینه‌ای برای فعالیت پررنگش به عنوان فیلمساز در دهه بعد شد.

رضا درمیشیان | این کارگردان و تهیه‌کننده سینما کار رسانه‌ای خود را در اواخر دهه هفتاد با فعالیت در سرویس گفت‌وگوی همان هفته‌نامه سینما آغاز کرد که دبیر سرویسش حمید نعمت‌الله بود. او چندسالی به عنوان یکی از بهترین گفت‌وگوکننده‌ها و خبرنگاران سینمایی خود را به جامعه رسانه معرفی کرد و در دهه هشتاد با دستیاری کارگردان‌های مهم وارد عرصه سینما شد.

بهروز شعیبی | او در نوجوانی با خبرنگاری در هفته‌نامه‌های مطرح دهه هفتاد کار رسانه را آغاز کرد و همزمان به فعالیت در تئاتر و تلویزیون پرداخت. شعیبی ضمن بازی در تلویزیون و سینما خیلی زود به عرصه دستیاران و برنامه‌ریزان پیوست و یکی از موفق‌ترین دستیاران کارگردان شد. او در ادامه در دهه هشتاد و نود به ساخت تله‌فیلم و بعد فیلم سینمایی روی آورد و وارد سینما شد.

***

به این فهرست می‌توان چهره‌های زیر را اضافه کرد که یا کار خود را از رسانه و عرصه نقد شروع کرده‌اند و بعد فیلمساز (یا مستندساز یا فیلمنامه‌نویس یا تهیه‌کننده یا بازیگر و …) شده‌اند و یا پس از حضور در سینما در عرصه رسانه فعال بوده‌اند، ضمن آن که بسیاری از این چهره‌ها، تحصیلات مرتبط با سینما یا تلویزیون داشته‌اند:

زنده‌یاد هوشنگ کاوسی، زنده‌یاد بهرام ری‌پور، زنده‌یاد سیامک شایقی، شهید سید مرتضی آوینی، زنده‌یاد علی معلم، زنده‌یاد کیومرث پوراحمد، زنده‌یاد اصغر یوسفی‌نژاد، زنده‌یاد پرتو مهتدی، زنده‌یاد جمشید صداقت‌نژاد، زنده‌یاد سیروس قهرمانی، زنده‌یاد سیدابراهیم بحرالعلومی، زنده‌یاد منصور (حسن) ملکی، پرویز نوری، محمدعلی عرفی‌نژاد، هوشنگ گلمکانی، محمدرضا لطفی، بیژن امکانیان، حبیب اسماعیلی، مهدی فخیم‌زاده، جمال امید، احمد طالبی‌نژاد، اسماعیل میهن‌دوست، مسعود بخشی، ابوالفضل جلیلی، کامران ملکی، محمد خزاعی، جعفر گودرزی، جلیل اکبری‌صحت، ابوالقاسم طالبی، سعید دولت‌خانی، مسعود ده‌نمکی، مسعود بهارلو، شادمهر راستین، امیرشهاب رضویان، غلامرضا موسوی، سروش صحت، محمد حمزه‌ای، خسرو نقیبی، محمد باغبانی، بهرنگ دزفولی‌زاده، امید روحانی، پویا نبی، بهاره رهنما، انسیه شاه‌حسینی، مسلم منصوری، پرویز دوایی، ناصر صفاریان، احمد طالبی‌نژاد، جابر قاسمعلی، مهدی کرم‌پور، علی کسمایی، جهانگیر کوثری، رضا کیانیان، هادی مقدم‌دوست، شهرام مکری، فرید اخباری، مسعود میر، امیر فرض‌الهی، تهمینه میلانی، احسان ظلی‌پور، اکبر نبوی، خسرو امیری، وحید سعیدی، چیستا یثربی، پگاه آهنگرانی، شاهرخ دولکو, رامین حیدری‌فاروقی، اسماعیل فلاح‌پور، محمد جعفری، احمد میراحسان، محراب توکلی و…

چهره‌های رسانه‌ای بیشمار دیگری را می‌توان هم اضافه کرد که وارد عرصه سینمای کوتاه، مستند یا دستیاری و … شدند. بخشی از این چهره‌ها در کتابی با نام «صد چهره رسانه‌ای- سینمایی» در سال ۹۳ به مناسبت نخستین جشن رسانه‌های سینمایی به همت «مسعود نجفی» (که خود نیز علاوه بر فعالیت رسانه‌ای، در سینمای مستند فعالیت کرده است) آماده شد و شامل معرفی صد فیلمساز، فعال سینمایی و خبرنگار، منتقد و نویسنده بود که در هر دو حوزه فعالیت داشته‌اند و در این کتاب بیوگرافی آنها شامل روز، ماه، سال و شهر تولد به همراه فعالیت رسانه‌ای، سینمایی و سایر فعالیت‌ها در کنار عکس‌شان درج شده بود.