آشنایی با تاریخچه و نحوه شکل‌گیری انجمن روزنامه‌نگاران غنا

به گزارش پایگاه خبری آموزشگاه رسانه، در طول تاریخ کشورهای فراوانی وجود دارند که برای دستیابی به استقلال و آزادی، مقاومت و محرومیت‌های زیادی را تحمل کرده‌اند. در میان این ملت‌ها، افرادی نیز وجود داشته‌اند که ضمن مبارزات سخت، با ایثار جان و مال خود تلاش کرده‌اند تا آنچه را که به آنها تکلیف شده، انجام دهند؛ امّا در بین این انسان‌ها افرادی هستند که تاریخ‌سازند و الگوی دیگران قرار می‌گیرند.

در میان کشورهای آفریقایی، به‌ویژه در منطقه غرب آفریقا، غنا یکی از کشورهایی است که در مبازرات سیاسی علیه استعمار خارجی و استبداد داخلی تاریخ پر فراز و نشیبی را پشت سر گذاشته است. آثار و نتایج این مقاومت‌ها و مبارزات بتدریج و با آغاز قرن ۲۱ به منصه ظهور رسید و جلوه‌ای از دمکراسی آفریقایی در سواحل «طلا» ی آفریقا نمایان شد.

در ۲۸ دسامبر ۲۰۰۸ وقایع سیاسی مثبت و درخور توجهی در آفریقا رخ داد که البته شامل مناطق بحران‌زده‌ای نظیر سومالی، سودان و زیمبابوه نمی‌شد. در این روز «جان آتامیلز» نامزد حزب مخالف کنگره دمکرات ملی (NDC) توانست با کسب ۲۳ /۵۰ درصد آرا در انتخابات ریاست جمهوری غنا پیروز مبارزه انتخاباتی شود و رقیب خود «نانا اکوفو- ادو» را از حزب جدید وطن پرست (NDC) – حزب حاکم – با ۷۷/۴۹ درصد آرا شکست دهد.

در آن تاریخ انتخابات مذکور دلیل واضحی برای رشد دمکراسی در غنا محسوب شد؛ با وجود اینکه حزب مخالف با اختلاف بسیار کمی به پیروزی رسید اما هیچ گونه خشونت و یا جنجال سیاسی همانند درگیری‌هایی که دقیقاً سال گذشته در انتخابات کنیا رخ داد، مشاهده نشد. البته این اولین بار نبود که در کشور غنا حزب حاکم، قدرت را به‌صورت مسالمت‌آمیز به حزب مخالف انتقال می‌داد. این دومین اتفاق دمکراتیک در آن سال‌های کشور غنا بود.

در انتخابات سال ۲۰۰۰، دولت حزب دمکرات ملی (NDC) که توسط «جری رالینگز» رهبری می‌شد، در انتخابات شکست خورد و قدرت را به شکل مسالمت‌آمیزی به رقیب خود یعنی حزب جدید وطن پرست (NDC) با رهبری «جان کوفور» واگذار کرد.

غنا، به‌عنوان نخستین کشور آفریقایی، مسیر بسیار طولانی‌ای را جهت به دست آوردن یک حکومت مستقل و دمکرات از سال ۱۹۷۵ تا به امروز پیموده است. در سال ۱۹۶۶ به‌دنبال کودتای ارتش، رئیس‌جمهور، قوام نکرومه، از مسند خود برکنار شد و اداره امور کشور به دست نیروهای نظامی افتاد. در سال ۱۹۹۲ رالینگز، فرمانده ارتش غنا ممنوعیت فعالیت احزاب سیاسی در این کشور را لغو کرد و به این ترتیب زمینه برای برگزاری انتخابات آزاد در کشور غنا فراهم شد.

رهبران غنا اعتقاد دارند که انتخابات اخیر یک گام بسیار مهم و رو به جلو برای این کشور محسوب می‌شود. بسیاری از مطبوعات جهان برگزاری این انتخابات صلح آمیز را در مطالب خود ستودند به عنوان مثال سرمقاله روزنامه کرونیکال از این عبارت استفاده کرده بود: «دمکراسی ما به بلوغ خود رسید.» روزنامه نیجریه نیز در این باره اینگونه نوشت: «مردم بسیار خوب غنا استفاده از انتخابات را برای تغییر دولت، پذیرفته‌اند».

مردم غنا به این مسئله افتخار می‌کنند که آنها از لحاظ استقلال هیأت انتخاباتی نیز الگویی برای دیگر کشورهای آفریقایی محسوب می‌شوند. تغییر و تحول در غنا با رهبری مقتدری چون کوفور نمونه مناسبی برای کل قاره آفریقا به شمار می‌رفت و این روند همچنان نیز ادامه دارد.

انجمن روزنامه‌نگاران غنا

انجمن روزنامه‌نگاران غنا در ۱۵ اوت ۱۹۴۹ زمانی که انگلستان استعمار خود را بر سرزمین‌های ساحل طلا گسترش داده بود، تأسیس شد. این دوره تاریخی، دوره‌ای است که بسیاری از رسانه‌های گروهی، مطبوعات و مردم عادی در قالب یک نهضت ملی در حال مبارزه علیه استعمار انگلستان بودند. بسیار حائز اهمیت است که بدانیم، تعدادی از رهبران این جنبش ناسیونالیستی از اربابان رسانه و مطبوعات بودند که با استفاده از قدرت و توانایی قلم توانستند ایده‌ها و دیدگاه‌های خود را جهت استقلال سرزمین‌های خلیج طلا بکار بگیرند.

برخی از اعضای این انجمن شامل دکتر «قوام نکرومه» و دکتر «جی. بی دنکوا» بودند که در ابتدا، تشکل مذکور را با عنوان «انجمن مطبوعات آفریقا» تشکیل دادند. هدف اصلی از تشکیل این انجمن جایگزین مطبوعات استعماری با مطبوعات بومی و محلی به عنوان یک آلترناتیو بود. اولین اقدام ضد استعماری آنها، تحمیل یک دوره تحریم علیه رسانه‌هایی بود که از آن با نام «مطبوعات سفید» یاد می‌کردند. با این حال اختلافات سیاسی میان اعضای انجمن افزایش یافت و خیلی زود منویات شخصی و جناحی خود را بر اتحاد و همبستگی اعضای انجمن ترجیح دادند. این اتفاقات بین سال‌های ۱۹۵۰ تا ۱۹۵۴ رخ داد، اما در میان این افراد بودند کسانی که تلاش کردند تا اعضای انجمن را از خواب خرگوشی بیدار کنند. نتیجه این تلاش‌ها به تشکیل انجمنی منتهی شد که اعضای آن را تنها روزنامه‌نگاران تشکیل می‌دادند.

در واقع این نهضت با همکاری «تی. بی. اوتی»، «بن دورکنو» و برخی دیگر از روزنامه‌نگاران کهنه کار رهبری شد. آنها همواره مورد حمایت «سام موریس» قرار داشتند. با این حال ادامه وحدت و یکپارچگی بین اعضای انجمن با وجود اختلافات سیاسی کار سختی بود. به دنبال پیروزی و استقلال غنا از یوغ استعمار حال و هوای رسانه‌های جمعی نیز با جوان سازی اعضا آن تغییر کرد و کمی مساعد شد.

در پی پیروزی در انتخابات عمومی و به قدرت رسیدن CPP، این حزب اقدام به گسترش و استحکام سیاست‌های رسانه‌ای خود نمود که به دنبال آن آژانس خبری غنا، مدرسه خبرنگاری، مؤسسه خبرنگاران غنا و مطبوعات گینه (بعدها تبدیل به the New Times Corporation شد.) تأسیس شدند.

در سال ۱۹۵۹ باشگاه مطبوعاتی غنا بوسیله «مسرز مارتین ترسن کوفی» به عنوان رئیس، «اریک آدجور لولو» به عنوان خزانه دار و «ای. جی حسن» به عنوان وزیر امور مالیه تأسیس شد. مارتین ترسن کوفی در سال ۱۹۶۰ ضمن شرکت مجدد در انتخابات به عنوان رئیس این باشگاه انتخاب و «سسیل فورد» را نیز به عنوان معاون اول خود برگزید. در این دوره باشگاه مطبوعاتی غنا توانست تا جمهوری اول در سال ۱۹۶۰ دوام بیاورد. در همان سال، نام این مؤسسه به انجمن روزنامه نگاران و نویسندگان غنا تغییر یافت. در این میان کنگره اتحادیه تجاری تلاش فراوانی کرد تا این مؤسسه را به عضویت انجمن کارگران چاپگرها و روزنامه‌نگاران این کنگره در آورد که در این مسیر نتوانست موفقیتی کسب کند.

در سال ۱۹۶۲ انجمن روزنامه‌نگاران و نویسندگان غنا به سازمان بین‌المللی روزنامه نگاران پراگ (این سازمان در حال حاضر وجود خارجی ندارد) پیوست. هم اکنون این انجمن عضو فدراسیون روزنامه نگاران آفریقا، انجمن روزنامه نگاران غرب آفریقا و فدراسیون بین‌المللی روزنامه‌نگاران بروکسل بزرگترین اتحادیه روزنامه‌نگاران جهان که بیش از ۵۰۰ هزار روزنامه‌نگار از ۱۱۵ کشور جهان در آن عضو هستند، است.

حزب شورای آزادی ملی (NDC) ، که پس از سرنگونی دولت CPP در سال ۱۹۶۶ تشکیل شد، هدایت انجمن را برعهده گرفت و مدعی شد که انجمن روزنامه نگاران و نویسندگان لانه مطبوعات وابسته به ایدئولوژی و اردوگاه سوسیالیست و پناهگاه اشرار سیاسی است. علی‌رغم تمام این تلاش‌ها برای زمین‌گیر کردن انجمن، بودند اعضایی که تعهد و پشتکار زیادی را برای سرپا نگاه داشتن این انجمن به خرج دادند.

با این حال، تلاش آنان برای استقرار مجدد انجمن تا زمانی (۱۹۶۹) که دولت NLC بر اریکه قدرت بود، امکان‌پذیر نشد. در دوره جمهوری دوم تحت نخست وزیری «دکتر ابرافا بوزیا» این انجمن دوباره با نام انجمن روزنامه‌نگاران غنا احیا و تحت مدیریت «سام ارتور» که بعدها به عنوان مدیر دپارتمان خدمات اطلاع رسانی منصوب شد، قرار گرفت.

انجمن روزنامه‌نگاران غنا بار دیگر در دولت غیر نظامی دکتر «بوزیا» با مشکلاتی مواجه شد. اخراج برخی از شاغلین سرویس‌های مدنی و اجتماعی از جمله این مشکلات بود که تعدادی از روزنامه‌نگاران را تحت تأثیر قرار داد. اما مشکلات جدی زمانی آشکار شدند که انجمن روزنامه‌نگاران در مقابل اخراج و انتقال دسته جمعی روزنامه‌نگاران بدون هر اعتراضی سکوت اختیار کرد. این امر سبب شد، دسته‌ای از روزنامه‌نگاران به رهبری «تی. بی.اوتی» که در آن زمان ریاست منطقه‌ای کنفدراسیون مشورتی روزنامه‌نگاران را بر عهده داشت، در اعتراض به این وضعیت، خود اقدام به استعفای دسته جمعی نمایند.

اعضای این گروه جدید شامل دست اندرکاران مطبوعاتی تمامی بخش‌ها و مناطق کشور به استثنای آکرای بزرگ بودند. این مسئله زمانی بالا گرفت که روزنامه نگاران منطقه آشانتی دعوت شامی که به عنوان بخشی از برنامه افتتاحیه یک مراسم دولتی بود را تحریم کردند. این موضوع منجر به انتقال دسته جمعی روزنامه‌نگاران از منطقه آشانتی به دیگر نقاط کشور شد. اخراج و انتقال جمعی روزنامه‌نگاران آشانتی موجب شوک و عکس‌العمل انجمن روزنامه‌نگاران غنا گردید. این موضوع همزمان شد با کودتای ژانویه ۱۹۷۲ «ژنرال ایگناتیس کوتو آکامپنگ» و به دنبال آن اخراج تعداد بیشتری از روزنامه‌نگاران.

در پی این کودتا اتحاد میان روزنامه‌نگاران به شدت رو به افول نهاد و جز سایه کمرنگی از انجمن روزنامه‌نگاران غنا به عنوان سخنگوی روزنامه‌نگاران و حامی مطبوعات آزاد باقی نماند. بین سال‌های ۱۹۷۴ – ۱۹۷۲ انجمن تقریباً روزهای آرام و خاموشی را سپری می‌کرد اما به همت و کوشش «جی. ای. دنتو» انجمن، حیاتی دوباره یافت و با برگزاری انتخابات، آقای «کوام گویو» برای سال‌های ۱۹۷۶ – ۱۹۷۴ به عنوان رئیس انجمن انتخاب شد.

انجمن روزنامه‌نگاران غنا در دوره قیام ۴ ژوئن ۱۹۷۹، و در پی آن کودتای ۳۱ دسامبر ۱۹۸۱ با روی دیگری از خشونت مواجه شد. این دوره مطبوعات غنا با احیای دوباره قوانینی که جنایت، فتنه انگیز و اتهامات ناروا علیه رسانه‌های گروهی را به دنبال داشت، مواجه بود.

قوانین جدیدی برای صدور پروانه خبرنگاری صادر شد که هرگونه مخالفت از سوی خبرنگاران را سرکوب می‌کرد و حضور هرکسی که در ایجاد نارضایتی علیه دولت مستقر نقش داشت را برنمی تافت.

محدودیت فعالیت مطبوعات غنا در این دوره خود باعث اشاعه و توسعه «فرهنگ سکوت» (خود سانسوری) در جامعه شد. بسیاری از روزنامه‌نگاران به تبعید رفته و بسیاری دیگر که باقی مانده بودند به نوشتن اخبار ورزشی برای پوشش فعالیت‌های خود، روی آورده بودند.

در سال ۱۹۸۹ انجمن مطابق با دستورالعمل «ثبت شرکت‌های حرفه‌ای» مصوبه ۱۹۷۳، به عنوان یک سازمان حرفه‌ای در بدنه مطبوعات کشور به ثبت رسید و قدم مهمی در راستای به رسمیت شناختن خود به عنوان یک شخصیت حقوق در کشور برداشت.

با تصویب قانون اساسی غنا در سال ۱۹۹۲، به ویژه فصل ۱۲ این قانون موجب ارتقای این انجمن و تضمین آزادی و استقلال رسانه‌ها شد. قانون اساسی جدید انگیزه‌ای دوباره برای خبرنگاران ایجاد کرد تا مجدداً در اطراف انجمن جمع شوند.

از آن زمان تا کنون تمامی روزنامه‌نگاران تحت لوای انجمن به صورت عملی و معنوی هم قسم شدند تا اجازه ندهند، رسانه‌ها به بند کشیده و یا روح آزادی بیان و آزادی مطبوعات دوباره آسیب ببیند.

این انجمن همچنان تحت فصل ۱۲ قانون اساسی کشور به فعالیت‌های خود ادامه داده و ذیل این قانون، اهداف زیر را در راستای آزادی و استقلال مطبوعات و رسانه‌های گروهی دنبال می‌کند:

۱. ارتقای فعالیت‌های حرفه‌ای و استانداردهای روزنامه‌نگاری

۲. ترویج و تقویت مشارکت انجمن و اعضای آن در اشاعه دمکراسی و حاکمیت خوب

۳. حفاظت و تقویت حقوق اعضا

۴. احترام و دفاع از آزادی بیان، تعدد و تنوع رسانه و دسترسی به اطلاعات جهان

۵. ایجاد مکانیسمی در جهت هماهنگی اقدامات لازم برای تضمین ایمنی اعضا در انجام وظایف حرفه‌ای خود.

۶. ارتقای روابط مناسب با مؤسسات آموزشی محلی و بین‌المللی، مؤسسات رسانه‌ای، سازمان‌های دولتی و غیر دولتی در راستای اهداف انجمن

۷. بهبود شرایط خدمات‌رسانی به اعضا

۸. ارتقای پاسخگویی به رسانه‌ها و خود تنظیمی

۹. تلاش در جهت حمایت قانونی و اخلاقی از اعضا در صورت لزوم

۱۰. اعطای پاداش به اعضای برجسته

۱۱. ایجاد و استحکام دبیرخانه دائمی برای اجرای امور انجمن

۱۲. انجام هرگونه فعالیتی که منافع انجمن را ترویج و تضمین کند.

انجمن روزنامه‌نگاران غنا دارای دو نمایندگی در کمیسیون ملی رسانه‌های گروهی است که با تلاش پارلمان در سال ۱۹۹۳ ایجاد شد. این کمیسیون موظف است، اقدامات لازم برای اطمینان از ایجاد و حفظ بالاترین استانداردهای روزنامه‌نگاری، از جمله تحقیق، میانجی‌گری و حل و فصل شکایات علیه مطبوعات و رسانه‌های دیگر را انجام دهد.

انجمن نیز به نوبه خود از تمامی اقدامات کمیسیون در راستای ارتقای مسئولیت‌پذیری رسانه‌ها و حمایت از آزادی مطبوعات و آزادی بیان، حمایت می‌کند. باید صادقانه اذعان کرد که قبل از لغو قانون مجازات کیفری و جنایی علیه مطبوعات در سال ۲۰۰۱، روزنامه‌نگاری غیر مسئولانه وجود داشت. با این حال منصفانه است، اعتراف کنیم که همچنان نیز پس از نابودی این قوانین نقض جدی حریم‌های اخلاقی در مطبوعات وجود دارد. اما علی رغم چالش‌هایی که در پیشبرد روزنامه‌نگاری کیفی مطرح است، هیچ شکی نیست که انجمن با اقدامات مختلف، تعهد فوق‌العاده‌ای را برای بهبود وضعیت، به‌خصوص پاسخگویی به رسانه‌ها از خود نشان داده است. در نتیجه، انجمن در مواجهه با چالش‌ها، همچنان به مصلحت‌اندیشی شگرف خود در خصوص جامعه مدنی، گروه بین‌المللی دیدبان رسانه‌های گروهی در دفاع از آزادی مطبوعات و آزادی بیان در غنا ادامه می‌دهد.

قانون اساسی چهارم جمهوری غنا بدون شک، رنسانس عمیقی را در انجمن روزنامه‌نگاران این کشور ایجاد کرده است که استقلال و نفوذ انجمن را در بدنه حاکمیت سیاسی کشور بالا برده و بر همین اساس قدم‌های فوق‌العاده‌ای در مسیر تحقق اهداف آن برداشته شده است. این شامل تدوین و توسعه اصول اخلاقی برای خبرنگاران در سال ۱۹۹۴ و تأسیس دبیرخانه دائمی که تحت «مرکز مطبوعات بین‌المللی غنا» است، می‌باشد؛ این دبیرخانه نیز در سال ۲۰۰۳ به تصویب رسید. انجمن همچنین به منظور احترام و تمجید از اعضای برجسته و فعال جایزه سالانه ای را در نظر گرفته و با همکاری و حمایت جامعه مدنی به مبارزه با قوانین مجازات‌های کیفری پرداخته که منجر به لغو این قوانین در سال ۲۰۰۱ شد.

در همین دوره انجمن با استفاده از زنان توانمند در سطوح مختلف اجرایی مواجه شد. برای اولین‌بار در تاریخ انجمن یک زن توانست به عنوان رئیس در رأس آن قرار بگیرد. خانم «گیفتی آفینیی دادزی» در سال ۱۹۹۶ به عنوان رئیس انجمن انتخاب شد که می‌توان از وی به عنوان تنها فردی که سه دوره دو ساله متوالی این مقام را کسب کرد، نام برد. انجمن روزنامه نگاران غنا هم اکنون عضو تعداد قابل توجهی از ائتلاف‌های جامعه مدنی است که معتقد به کمک به گسترش مرزهای آزادی مطبوعات و تقویت کیفی روزنامه‌نگاری هستند. از این ائتلاف‌ها می‌توان از ائتلاف ضد فساد غنا، ائتلاف خبرگزاری‌ها، ائتلاف برای آزادی اطلاعات و ائتلاف برای شفافیت امواج نام برد.

این خبر را رایزنی سفارت جمهوری اسلامی ایران در غنا در اختیار خبرگزاری مهر قرار داده است.