خطاهای رسانه‌ای

معصومه رشیدی در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: ماهیت هر رسانه متفاوت است و همۀ ارکان تشکیل‌دهنده یک رسانه، باید آگاهی کافی نسبت به این ماهیت و قواعد حاکم بر آن داشته باشند. برای نمونه بدانند که وظیفه سایت‌های خبری انتشار تعداد بالای خبر نیست و بهتر است که به تحلیل اخبار در قالب‌های مختلفی مثل گزارش، یادداشت، مقاله و … بپردازند و تولید خبر را به خبرگزاری‌ها واگذار کنند.

وی ادامه داد: به واسطه تجربه داوری در جشنواره‌های مختلف، یکی از مواردی که بسیار برایم تکرار شد و جای تعجب داشت این بود که هنگام ارزیابی و بررسی آثار در بخش‌های مختلف، متوجه شدم بسیاری از اهالی و فعالان رسانه، قادر به تمیز قالب نوشتاری خود نیستند و مثلاً گزارش را به عنوان مقاله یا مصاحبه را به عنوان گزارش می‌فرستند؛ در حالی که این قالب‌ها هر کدام کارکرد ویژه خود را دارند و هنگام نوشتن مطلب باید بدانیم این موضوع در کدام قالب روزنامه‌نگاری بهتر می‌تواند انتقال معنا داشته باشد.

این کارشناس رسانه، با اشاره به استفاده از عکس‌های نامناسب و استفاده نامناسب از عکس، به‌عنوان یک خطای رسانه‌ای پر تکرار توضیح داد: برخی عکس‌ها به‌ویژه عکس‌های مربوط به حوادث و سوانح بهتر است به‌صورت عریان و شفاف نمایش داده نشود، چراکه مخاطب رسانه‌های عمومی، مخاطبان گوناگون از کودکان گرفته تا سالمندان هستند و بنابراین نشر تصاویری مانند اجساد قربانیان حادثه و … که باعث ورود به لایه‌لایه آن حادثه می‌شود، جایز نیست.

رشیدی افزود: همین موضوع در نوشتن مطلب هم صدق می‌کند؛ گاهی برخی صحنه‌ها توسط نویسنده مقاله یا گزارش نویس، بسیار با جزئیات و دقیق توصیف می‌شود و ممکن است مخاطب آن را برنتابد.

وی تصریح کرد: هر تصویری دارای یک زاویه دید است که به عوامل مختلفی مثل نحوه کادربندی و … بستگی دارد. مواقعی که سوژه انسان است، زاویه دید به سمت‌وسوی نگاه شخص است که از چپ به راست، از راست به چپ، از بالا به پایین و یا از پایین به بالا ثبت‌شده و بنابراین نشر تصویر یک فرد در رسانه‌های مختلف، باید متناسب با قاعده و قانون خود باشد؛ برای نمونه نباید هیچ‌گاه نگاه سوژه به خارج از متن و بیرون از صفحه باشد، اما متأسفانه در برخی موارد شاهد نادیده گرفتن این اصل از سوی دست‌اندرکاران رسانه‌ای هستیم.

این مدرس رسانه گفت: به خاطر تعدد رسانه‌ها و همچنین سرعت حاکم بر انتقال اطلاعات در فضای مجازی، رسانه‌های مکتوب و برخط در یک فضای رقابتی قرارگرفته‌اند و اغلب اوقات این سرعت، صحت، شفافیت و دقت را به حاشیه رانده است. اهالی راستین رسانه باید در نظر داشته باشند که امروزه مخاطب با یک کلیک کردن و یا لمس صفحه موبایل می‌تواند به دنیایی از خبر و اطلاعات دست پیدا کند؛ در چنین شرایطی دیگر صرف انتقال خبر نباید برای آن‌ها در اولویت باشد.

رشیدی یادآور شد: وجه تمایز خبرنگار از شهروند در چرخه انتقال خبر، تحلیل است. حتی اگر این تحلیل وقت بیشتری از یک رسانه ببرد باید به این سمت رفته و برای سؤالاتی مثل چرایی و چگونگی رخ دادن آن حادثه که حتماً در ذهن مخاطب وجود دارد، پاسخی پیدا و سپس اقدام به نشر آن کند.

وی خاطرنشان کرد: در فضایی که همه به دنبال نشر سریع یک خبر هستند، قطعاً تمرکز بر صحت و کیفیت می‌تواند وجه تمایز یک رسانه باشد. در این مواقع خبرنگار باید خودش را جای مخاطب بگذارد و بداند همان سؤالاتی که حول یک حادثه در ذهن او وجود دارد در ذهن مخاطب هم هست، پس بهتر است از طریق ارتباط‌گیری با متخصصان هر حوزه، به این سؤالات کارشناسانه پاسخ بدهد و دغدغه مخاطب را برطرف کند.

به گفته این پژوهشگر رسانه، اینکه یک رسانه خبری فوری را با سرعت منتشر کند و پس از علم به نادرستی آن را از صفحه خود بردارد، حاصلی به‌جز بی‌اعتمادی و طرد شدن از سوی مخاطب نخواهد داشت.

رشیدی تصریح کرد: متأسفانه برخی رسانه‌ها از نیروهای تازه‌کار و کم‌تجربه‌ای استفاده می‌کنند که برخی از آن‌ها به دلیل آن که تازه به این فضای کاری ورود پیدا کرده و دانش و تجربه کافی ندارند، ممکن است برای پوشش سریع‌تر و انجام تکلیف رسانه‌ای خود، مواردی را نادیده گرفته و یا مرتکب خطاهایی شوند. این موضوع می‌تواند تا کسب تجربه و آگاهی خبرنگار به مسیر شغلی پیش رو، به اعتبار رسانه لطمه وارد کند و لازم است در این خصوص حتماً آموزش و توانمند ساختن این نیروها مدنظر قرار گیرد.

این مدرس دانشگاه ادامه داد: بهتر است رسانه‌ها نیروهای باتجربه را به‌صورت دائمی جذب کنند تا خطاهای کمتر و به‌تبع آن اعتبار بیشتری داشته باشند.

وی، سرقت‌های محتوایی را از دیگر خطاهای پرتکرار رسانه‌ای دانست و توضیح داد: لازم است که خبرگزاری‌ها و سایت‌های خبری، مطالبی که برای نشر در اختیار آن‌ها قرار داده می‌شود مورد بررسی قرار دهند، چراکه نمونه‌هایی از استفاده از مطالب منتشرشده دیگران و ترکیب و ارائه آن در قالب دیگر و به نام فرد دیگر، به‌کرّات دیده‌شده است.

رشیدی در پایان خطاب به خبرنگاران اظهار کرد: هیچ عذری برای روایت اشتباه واقعیت‌ها وجود ندارد و این یک قاعده اساسی است که باید در ذهن شما حک شود «داستان خبری را درست و صحیح منتقل کنید» چراکه گزارش اشتباه، علاوه بر داشتن آسیب بالقوه برای یک رسانه، پیامدهای جبران‌ناپذیر دیگری هم دارد.

انتهای پیام