ويراستارى
ويراستارى فرآيندى است كه در طى آن، نوشتار از لحاظ شكل و محتوا مورد بازبينى
كارشناسانه قرارمى گيرد و كاستى ها و ايرادات ساختارى، زبانى و فنى آن برطرف مى–
شود. درواقع، به نوشتها ى تا حد امكان بى نقص كه مشوق نوعى فرهيختگى باشد، تبديل
مى شود.
انواع ويرايش
به طور كلى انواع ويرايش عبارت است از:
الف– ويرايش تخصصى
آثار علمى – تحقيقى در سطح دانشگاهى، اگر تأليفى باشند، به ويرايش تخصصى نياز
دارند. ويراستار تخصصى از نظر احاطه ى علمى بايد در حد نويسنده، حتى بالالالاتر از او، باشد.
اين نوع آثار اگر ترجمه باشند، ويراستار بايد زبان دان و اصطلاح شناس و از آشنايى نسبى
با موضوع برخوردار باشد. در اين حالت، كار ويراستار منحصر به مقابله و ويرايش زبانى و
يكدست كردن متن و افزودن توضيحات لازم براى خوانندگان است.
ب– ويرايش محتوايى – ساختارى
در اين نوع ويرايش، تغييرات زير در نوشته ايجاد مى شود:
- حذف يا تقليل و تلخيص مطالب: در اين مرحله، مقدمه هاى كلى متضمن الگوهاى
قالبى كه تنها حجم اثر را بيهوده افزايش مى دهد، اظهار نظرهايى كه اعتبار و حجت
نداشته باشد، تكرارها، حاشيه روى هاى غيرضرورى، مطالب مبتذل، تعارف هاى بى جا،
توضيح واضحات و … حذف مى شود.
- جابه جايى: مطالب به تناسب موضوع و ربط آنها به يكديگر جابه جا مى شود كه باعث
يكپارچگى و انسجام بيشتر مطلب خواهد شد.
- توضيح، اصلاح، تبديل و تعديل: براى مطالبى صورت مى گيرد كه در آنها ابهام يا
پيچيدگى وجود دارد.
- بازبينى و تصحيح: در اين مرحله، نقل قول ها، ابيات و آيات مورد بازبينى قرارمى گيرد
و با اصل تطبيق داده مى شود.
- برقرارى نظم و اسلوب: مطالب و نكات بر اساس درجه ى اهميت مرتب مى شود.
- افزايش: بخش هايى كه لازم است در نوشتار آورده شود و از قلم افتاده است، به آن
اضافه مى شود.
ج– ويرايش زبانى
ناظر است بر رفع خطاهاى دستورى، اصلاح انحراف از زبان معيار*، زدودن ابهام و تعقيد
براى رسيدن به روشنى و سلاست بيان، حذف تعبيرهاى ركيك براى وقار بخشيدن به كلام
و ازبينب ردن ناهماهنگى هاى سبكى.
د– ويرايش فنى
جنبه ى صورى دارد و به اثر نظم و آراستگى ظاهرى مى دهد و به آن، جلوها ى ديگر مى–
بخشد. اثر، در پرتو ويرايش فنى، ارزش تازه ا ى پيدا مى كند و در نگاه اول و تورقصِِ ِصرف،
خواننده را مجذوب مى سازد. ويرايش فنى شامل موارد زير است:
يكدست كردن شيوه ى املا، اعمال قواعد كاربرد نشانه هاى فصل و وصل، يكدست كردن
ضبط اعلام و اصطلاحات، تنظيم پانوشت، تنظيم و وارسى نشانه هاى مآخذ، وارسى ارجاعات،
تنظيم شرح جداول، نمودارها، نقشه ها و تصاوير، تهيهى فهرست، ويرايش عكس و … .
* زبان معيار: زباني كه در ميان گونه هاي مختلف زباني، به قلمرو ملي و فراگير اختصاص دارد و در ميان همه ي فارسي زبانان تحصيل كرده، مشترك است. عناصر زباني مهجور و متروك، سره نويسي، تكلف و تصنع در زبان معيار
جايي ندارد.
