روابط عمومی و ارتباط با رسانه‌ها
آموزشگاه رسانه:امروزه نقش بی‌بدیل رسانه‌ها در شکل‌گیری و هدایت افکار عمومی و جریان‌سازی رویدادهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و … بر هیچ‌کسی پوشیده نیست و نقش به‌سزایی در روند توسعه رسانه‌ای دارد. شاید تا چندی‌پیش محوری‌ترین نقشی که برای رسانه‌ها به‌عنوان یک ابزار و امکان اطلاع‌رسانی محض متصور می‌شد با مروری بر حوادث اخیر بین‌المللی، منظقه‌ای و ملی بتوان این ادعا را به خوبی تبیین کرد که رسانه‌ها به عنوان یک ابزار و امکان اطلاع‌رسانی محض کم‌کم جای خود را به یک ابزار هدایت‌گر جریان سیاسی و اجتماعی و بحران‌زا داده است. تحولاتی که با یک نگاه سطحی و گذرا از دید عامه مردم ریشه در اراده و خواست حاکمانه است. با یک نگاه رسانه‌ای و حرفه‌ای می‌توان به خوبی دریافت که منشأ بسیاری از تحولات در بستر رسانه‌ها بوده است. جنگ خلیج فارس و حمله امریکا به عراق و افغانستان نمونه بارز این ادعا هستند که از آنها پس از جنگ نظامی و تسلیحاتی به عنوان جنگ رسانه‌ها یاد می‌کنند. به باور کارشناسان ارتباطات روابط عمومی و رسانه‌ها قدرت نفوذ و اثرگذاری رسانه‌ها در باروری و تحقق اهداف از پیش تعیین‌شده به مراتب بیش از سلاح‌های آتشین است، به همین دلیل مدعیان برقراری دموکراسی در کشورهای در حال توسعه و در عین حال معاندان و معارضان واقعی مترصد مقابله و تهدید آن کشورها بوده و بیشترین سرمایه‌گذاری را در به‌کارگیری و توسعه امکانات رسانه‌ای متمرکز کرده‌اند. بخش ارتباط با رسانه‌ها در هر روابط عمومی از بخش‌های مهم و ضروری است که بدون آن روابط عمومی از وظیفه اصلی خود دور خواهد ماند. در وزارتخانه‌ها و سازمانهای بزرگ این بخش به صورت واحد یا گروهی از افراد با شرح وظایف مشخص مشغول به کار هستند. اما در ادارات و سازمانهای کوچک تمام کار ارتباط با رسانه‌ها گاه بر دوش یک نفر است که او ملزم به پیگیری اخبار رسانه‌ها می‌باشد و تهیه خبر و ارسال آن برای رسانه‌های مربوطه را انجام می‌دهد، اگرچه روابط عمومی‌ها از ابزار و امکانات گوناگونی برای انتقال اطلاعات و اخبار به جامعه اطلاعاتی برخوردار هستند، ولی نکتۀ قابل توجه این است که هیچ‌کدام از شیوه‌های انتقالی نمی‌تواند کارآیی یک رسانه را داشته باشد؛ چراکه رسانه‌ها یک امکان بالقوه و ابزاری برای روابط عمومی‌ها به شمار می‌روند.
نقش رسانه‌ها در جنگ نرم
ظهور اینترنت، ماهواره‌ها، بنگاههای بزرگ خبری، روزنامه‌ها، شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی، ایمیل و موبایل زمینۀ ارتباط مستقیم، تأثیرگذار، سریع و تقریباً غیرقابل کنترل با عموم مخاطبان را فراهم کرده است. این ابزار و ادوات اقتداری به کشورهای توسعه‌یافته به عنوان مبتکران و طراحهای آنها داده است که بتوانند افکار عمومی در سراسر دنیا را تحت تأثیر خود قرار دهند از طریق تولید نرم‌افزارها و سخت‌افزارهای خاصی که فن‌آوریهای بالای آنها را در اختیار دارند به راحتی می‌توانند در درون افکار و ارتباطات اجتماعی و نگاه‌های سیاسی تک‌تک افراد نفوذ کنند.
بنگاههای خبری رویترز، آسوشیتدپرس، یونایتدپرس و فرانس‌پرس بیش از 55 هزار دفتر در سراسر جهان دارند و روزانه بیش از 55 میلیون کلمه به 192 کشور جهان مخابره می‌کنند و بیش از 85 درصد اطلاعات و اخباری که در دنیا پخش می‌شود، ساخته و پرداخته همین چهار غول خبری است. بیش از 12000 روزنامه و مجله در سراسر دنیا از همین چهار غول خبری تغذیه می‌شوند.
بخش برون‌مرزی بی‌بی‌سی در حال حاضر به 38 زبان دنیا برنامه پخش می‌کند. بخش برون‌مرزی صدای آمریکا در 175 کشور و به 45 زبان دنیا برنامه پخش می‌کند.
شبکه‌های رادیویی
الآن حدود 30 رادیوی فارسی‌زبان بیگانه بعضاً به صورت 24 ساعته در حال پخش برنامه به زبان فارسی هستند.
رادیو آزادی، برابری، بی‌بی‌سی، صدای ایران، صدای زن، فردا، قاصدک و …
8 رادیوی اینترنتی به زبان فارسی به صورت 24 ساعته در حال پخش برنامه‌ها در فضای رسانه می‌باشند.
شبکه‌های تلویزیونی
آموزشگاه رسانه :در حال حاضر 20 شبکه فارسی اعم از شبکه‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در ایران قابل دسترسی است. در سال 2007 شبکه تلویزیونی اینترنتی BBC فارسی کار خود را آغاز کرد. بیش از 17 شبکه، برنامه‌های سرگرمی، تجاری، تبلیغاتی، بازرگانی و فیلمهای سینمایی و سریال به فعالیت می‌پردازند.
اینترنت
در حال حاضر بیش از 40 میلیون کاربر اینترنتی در ایران وجود دارد. کشور جمهوری اسلامی ایران در خاورمیانه از لحاظ دسترسی به فضای اینترنت در صدر قرار دارد. 45 میلیون کاربر موبایل داریم.
ماهواره‌ها
استعمارگران، فناوری ساخت ماهواره را در اختیار خود دارند و با ترفندهای مختلفی از دست‌یابی سایر کشورها به این فناوری جلوگیری می‌کنند در نتیجه عملاً هم سودآوری بسیار بالایی از این راه دارند و هم سیاستهای فرهنگی و استعماری خود را بر کشورها تحمیل می‌کنند و به هیچ وجه اجازه استفاده از این وسایل علیه غرب و فرهنگ غرب و منافع غرب را نمی‌دهند.
امروزه بسیاری از فعالیتهای ارتباطاتی تلفن همراه، تلویزیون، رادیو، اینترنت و امثال آن وابسته به ماهواره است و عمدتاً ماهواره‌ها نیز ماهواره‌های اجاره‌ای با هزینۀ بالاست. در حال حاضر در کشور ما امکان دریافت حدود 3000 شبکه تلویزیونی ماهواره‌ای و چندین هزار شبکه رادیویی ماهواره‌ای وجود دارد. از آنجا که بخش عمده‌ای از استفاده کنندگان ماهواره در ایران به زبانهای خارجی تسلط ندارند بیش از 70 درصد از استفاده کنندگان به دنبال فیلمهای غیراخلاقی و شوها و شبکه‌های ایرانیان ضدانقلاب هستند. در شهرهای بزرگ و شهرهای مرزی میانگین بین 30 تا 40 درصد مردم از ماهواره استفاده می‌کنند. نزدیک به 30 درصد استفاده کنندگان نوجوانان 12 تا 18 ساله هستند و 55 درصد جوانان 18 تا 45 ساله و از نظر جنسیتی 60 درصد زنان و 40 درصد مردان.
فیلم و سینما
با توجه به اینکه حدود 80 درصد اطلاعات ما از طریق بینایی به دست می‌آید نقش رسانه‌های تصویری در فرهنگ جامعه به خوبی روشن می‌شود از طرفی فقدان فرهنگ مطالعه مخصوصاً در کشور ما نقش و اثرگذاری رسانه‌های صوتی و تصویری را چند برابر کرده است.
صنعت سینمایی هالیوود سالانه نزدیک به 700 فیلم سینمایی تولید می‌کند که افزون بر درآمد هنگفت نزدیک به 15 میلیارد دلار سود خالص به دست می‌آورد. 78 درصد سینماها و تلویزیونهای دنیا را نیز تغذیه می‌کند. فیلمهایی که تحت تأثیر از سینمای هالیوود در چند سال اخیر به زبان فارسی ساخته شده‌اند: سنگ‌سار ثریا، پرسپولیس، 2004 ، 300 ، مستند ترس مقدس، سربازان آیت‌ا…، بدون دخترم هرگز و …
بازیهای رایانه‌ای
کشورهای توسعه یافته در جنگ نرم خود علیه کشورهای دیگر به ویژه علیه اسلام و تشیع از تکنولوژی بازیهای رایانه‌ای استفادۀ فراوانی می‌کنند. از این طریق می‌کوشند تا ذهن و فکر کودکان و نوجوانان را به سوی اهداف خود سوق دهند و همراه و سازگار با اندیشه‌های خود نمایند؛ ذائقۀ ارزشی و فرهنگی آنان را همسو با اهداف استعماری خود کنند و در این عرصه بسیار هم موفق بودند. در بسیاری از بازیهای رایانه‌ای وارداتی سبک زندگی غیراسلامی و غیرایرانی تبلیغ می‌شود و از آنجا که این نوع بازیها می‌توانند مستقیماً با کودکان و نوجوانان ارتباط برقرار کنند نقش تربیتی بسیار زیادی دارند. دنیای غرب از این فضا نهایت استفاده را در جهت ترویج ارزشهای خود می‌برد.
پویانمایی (انیمیشن‌سازی، کارتون سازی)
این هنر در میان کودکان و نوجوانان طرفداران فراوانی دارد از طریق کارتون‌ها مفاهیم بسیاری را به بچه‌ها می‌توان منتقل کرد این که میبینیم بلافاصله بعد از پخش یک کارتون که مورد توجه کودکان قرار می‌گیرد تصویر آن در جاهای مختلف در لباسها، دفترها، کیفهای مدرسه و امثال آن حک می‌شود نشان از جذابیت و الگودهی این نوع فعالیتهاست. یکی از مشهورترین شرکتهای سرگرمی و انیمیشن شرکت والت دیسنی است که در سال 1923 توسط دو برادر به نامهای والت و دیسنی تأسیس شد و در سال 2006 حدود 137 هزار کارمند و 56 میلیارد و ششصد میلیون دلار درآمد داشته است. جالب است بدانیم که پنتاگون (وزارت دفاع آمریکا) از دهه 50 به بعد ارتباط نزدیکی با شرکت والت دیسنی دارد.
ارتباط روابط عمومی با رسانه چگونه است؟
ارتباط روابط عمومی‌ها با رسانه‌ها یکی از وظایف اصلی روابط عمومی می‌باشد. به گونه‌ای که برخی از اندیش‌مندان ارتباطات، روابط عمومی را کاربرد خردمندانه رسانه‌ها برای نفوذ در افکار عمومی می‌دانند. امروزه روابط عمومی‌ها بدون همکاری رسانه‌ها نمی‌توانند اهداف خود را با تأثیرگذاری مطلوب تأمین کنند از طرفی دیگر برای رسیدن به بالاترین میزان تأثیرگذاری بر افکار عمومی باید رسانه‌ها را به درستی شناخت و در عین حال مخاطبان روابط عمومی را نیز به درستی بشناسیم.
نظریه تافلر درخصوص ارتباط با رسانه‌ها:
1- در موج اول ارتباطات چهره‌به‌چهره رایج بود.
2- در موج دوم رسانه‌ها به استقلال دست یافتند یعنی مطبوعات، سینما، رادیو و تلویزیون به وجود آمد.
3- در موج سوم حق انتخاب گستردۀ رسانه‌ها در سایه ماهواره و اینترنت به وجود آمده است. روابط عمومی‌ها بدون کاربرد رسانه‌ها نمی‌توانند به اهداف خود دست یابند.
اصول مشترک رسانه‌ها و روابط عمومی‌ها:
1- یکی از وظایف اصلی رسانه اطلاع‌رسانی به مردم است از سویی دیگر مهمترین وظیفه روابط عمومی‌ها نیز اطلاع‌رسانی است. در واقع هدف روابط عمومی‌ها از برپایی نمایشگاه، ارسال خبر به رسانه‌ها، انتشار کتاب، بروشور و … اطلاع‌رسانی می‌باشد.
2- تأثیرگذاری بر افکار عمومی
3- مخاطبان
4- استفاده از فناوری و ابزارهای مشترک نظیر فن خبرنویسی، عکاسی و گرافیک.
تعارض روابط عمومی‌ها و رسانه‌ها:
1- تعارض هدف: یکی از تعارض‌های اساسی روابط عمومی‌ها با رسانه‌ها این است که روابط عمومی‌ها به دنبال برجسته‌سازی نقاط قوت و پوشاندن نقاط ضعف عملکرد سازمان مطبوع خود هستند.
2- روابط عمومی‌ها از جزء به کل می‌پردازند در حالی که رسانه‌ها تلاش می‌کنند تمام زوایای مجموعه خبری را به سمع و نظر مردم برسانند.
موانع ارتباط مؤثر روابط عمومی‌ها با رسانه‌ها:
1- موانع فرهنگی و اجتماعی: یکی از موانع موجود بر سر راه اطلاع‌رسانی در کشورها موانع فرهنگی و اجتماعی است. متأسفانه به دلی فرهنگ مخدوش سازمانی برخی از مسئولان یک سازمان مانع از اطلاع‌رسانی روابط عمومی‌ها می‌شوند و بعضاً اطلاعات لازم را در اختیار روابط عمومی‌ها قرار نمی‌دهند.
2- ضعف آموزش حرفه‌ای متصدیان روابط عمومی
3- کمبود خبرنگاران متخصص در حوزه کاری خود
4- عدم آشنایی روابط عمومی‌ها و رسانه‌ها از مشکلات یکدیگر
5- گرایش رسانه‌ها به مصاحبه با افراد رده بالای سازمانها
کارهایی که روابط عمومی‌ها می‌توانند جهت ارتباط مؤثر با رسانه‌ها انجام دهند:
1- پایبندی به اصول اخلاق حرفه‌ای روابط عمومی
2- رعایت اصول خبرنویسی و گزارش‌نویسی
3- سازماندهی مناسب برای ارتباط با رسانه‌ها
4- حفظ و تعمق ارتباط با رسانه‌ها
5- تشکیل اتاق خبرنگاران
6- تقدیر از رسانه‌های فعال و برگزیده
کارهایی که رسانه‌ها می‌توانند انجام دهند تا ارتباط مؤثری با روابط عمومی‌ها داشته باشند:
1- گماردن خبرنگار تخصصی در هر یک از سازمانها بر اساس وظایف عمدۀ آن سازمان
2- ثبات خبرنگاران حوزه‌ها
3- پایبندی به اصول حرفۀ روزنامه‌نگاری و اخلاق رسانه‌ای
4- تقدیر از روابط عمومی‌های فعال
محدودیت مطبوعات در رسانه‌ها:
مخاطبان مطبوعات نخبه‌گان اجتماع هستند و در عین حال استفاده از مطبوعات نیاز به فردی است که سواد خواندن و نوشتن داشته باشد که بتواند مطالب را بخواند و درک کند. از سوی دیگر رسانه‌های نوشتاری از محدودیت طول عمر رنج می‌برند. عمر روزنامه به 24 ساعت هم نمی‌رسد و زمان لازم برای چاپ یک روزنامه بین 5 تا 8 ساعت است. به همین دلیل مطبوعات امکان اطلاع‌رسانی از تمام رویدادها را ندارند مگر اینکه اقدام به چاپهای دوم و سوم کنند.
رسانه‌های شنیداری (رادیو):
رسانه‌های شنیداری سریعترین و فراگیرترین وسیلۀ ارتباطی هستند. رادیو به قدری دارای اهمیت است که حتی کشورهای پیشرفتهای چون آمریکا و انگلیس با وجود پیشرفتهای ماهواره‌ای و اینترنتی همچنان به برنامه‌های رادیویی به صدها زبان مشغول فعالیت هستند. استفاده از رادیو به سواد نیاز ندارد. تحقیقات گوناگون نشان داده‌اند که رادیو در مقایسه با سایر رسانه‌ها کاربرد آموزشی مؤثری دارد. در کشورهایی نظیر ایران که فرهنگ شفاهی ریشه‌دارتر است؛ رادیو در برنامه‌های روابط عمومی می‌تواند کاربرد بیشتری داشته باشد. نداشتن محدودیت زمانی و مکانی یعنی پخش 24 ساعته از دیگر امتیازات رادیوست.امواج صوتی بر خلاف امواج تصویری محدودیتی برای عبور ندارند. گیرندۀ رادیو ارزان و فرستندۀ رادیویی نیز هزینۀ چندانی ندارد و آخر اینکه حمل و نقل رادی بسیار آسانتر است.
رسانه‌های دیداری (تلویزیون):
رسانه‌های تصویری برای انتشار برنامه‌ها از صوت و تصویر به صورت توأمان استفاده می‌کنند. تلویزیون کاملترین وسیلۀ ارتباطی از نظر کسب حواس پنجگانه است. این وسیله می‌تواند همزمان از بیان تصویری، نوشتاری، گفتاری و صوتی بهره گیرد. لازم به ذکر است 75 درصد یادگیری در دنیا از طریق چشم انجام می‌گیرد.
رسانه‌های مولتی‌مدیا (چندرسانه‌ای):
برای بهبود ارتباط روابط عمومی‌ها با مردم و رسانه‌ها، راه‌اندازی یک سایت خبری در روابط عمومی‌های امروزی یک ضرورت اساسی است. دیگر دوران ارسال خبرهای کاغذی که هر لحظه امکان بروز اشکال در روند ارسال آنها وجود دارد سپری شده است. یک سایت خبری یک رسانۀ چندرسانه‌ای است که می‌تواند به طور همزمان، متن، تصویر و صدا را در اختیار مخاطبان خود قرار دهد. امروزه ارسال خبر از طریق اینترنت به تدریج جایگزین فکس شده است.
مزایای یک سایت خبری:
1. بهره‌برداری عموم از اخبار و مطالب سازمان در هفت روز هفته و 24 ساعت شبانه روز؛
2. تهیه یک آرشیو الکترونیکی؛
3. صرفه‌جویی در مصرف کاغذ و سایر هزینه‌های جاری؛
4. شناساندن یک سازمان به تمام دنیا؛
5. امکان استفاده مجدد روابط عمومی از مطالب ارسالی، حذف بایگانی و پرونده‌های جاگیر؛
6. جلوگیری از مراجعات مکرر و بیهودۀ مراجعین؛
7. کاهش بار ترافیکی و آلودگی هوا.
آشنایی با اهم خبرگزاریهای ایران و جهان:
خبرگزاریها سازمانهای خبرپراکنی هستند که وظیفه و مأموریت آنها عبارت است از:
1. جستجو؛
2. تحقیق؛
3. جمع‌آوری؛
4. تنظیم اطلاعات؛
5. اخبار و گزارشها؛
6. تفکیک موضوعات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، بین‌المللی و امثال آن.
خبرگزاریها اخبار را از نظر درجه اهمیت به اخبار عادی و ویژه طبقه‌بندی می‌کنند و معمولاً اخبار عادی رایگان است.
شبکه‌های اجتماعی (رسانه‌های مدرن):
نسل جدیدی از وب سایتها هستند که این روزها در کانون توجه کاربران شبکۀ جهانی اینترنت در عصر رسانۀ نوین قرار گرفته‌اند؛ اینگونه سایتها بر مبنای تشکیل اجتماعات آنلاین فعالیت می‌کنند و هر کدام دسته‌ای از کاربران شبکۀ اجتماعی را گونه‌ای از رسانه‌های اجتماعی می‌دانند که از طریق اینترنت گرد هم جمع‌آوری می‌کنند. صدها میلیون نفر از کاربران اینترنت عضو صدها شبکۀ اجتماعی مختلف هستند و بخشی از فعالیت آنلاین روزانه‌شان در این سایتها می‌گذرد. امروزه تمامی روابط عمومی‌های دنیا بیشترین استفاده را از شبکه‌های اجتماعی مرتبط با توجه به موقعیت کاری خود می‌برند. مسئله‌ای که باعث مطرح شدن چنین مفهومی (رسانه‌های نوین) در فضای جامعه ایران در سالهای اخیر شده است نقش ویژه‌ایست که شبکه‌های اجتماعی اینترنتی در تحولات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی یک سال اخیر یا به عبارت دقیقتر چند سال اخیر ایران ایفا کرده‌اند. کشور ایالات متحده بیشترین کاربران شبکه اجتماعی دنیا را به همراه کشور چین به خود اختصاص داده است.
سواد رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی:
عنوان سواد رسانه‌ای مطرح شده در سیاست‌گذاریهای شبکه‌های رسانه‌ای و اجتماعی دنیا سالهاست که مسئله‌ای با اهمیت است. به زبان ساده سواد رسانه‌ای عبارت است از: مجموعه مهارتهایی که شهروندان برای مواجهه با رسانه‌های جدید لازم است بیاموزند. پس از چند دهه پژوهش و نظریه‌پردازی در مراکز دانشگاهی و پژوهش دربارۀ سواد رسانه‌ای برنامه‌های آموزشی زیادری طراحی شده است. اغلب کشورهای دنیا با حمایتهای مستقیم و غیرمستقیم دولتی برای شهروندان، دانش‌آموزان و دانشگاهیان ارائه نموده‌اند. برخی کشورها حتی کتابهای مدارس را نیز از سنین کودکی و نوجوانی به سلاح سواد رسانه‌ای مجهز نموده‌اند.
نویسنده استاد مداحی
روابط عمومی و ارتباط با رسانه‌ها
