رسانه های دیداری شنیداری و گفتاری

رسانه های دیداری شنیداری و گفتاری –
این رسانه ها نه تنها موجب بازاندیشی و سازمان دهی دوباره زمان و فضای جهانی می شوند بلکه پایگاه های
فرهنگ بنیاد بومی یعنی چگونگی دریافت و سازمان دهی و بهره گیری ما از گستره های زیستی و نیز برکنش ما با
دیگر ساکنین این گستره ها اثر می گذارند. این رسانه ها موقعیت هایی را به وجود می آورند که گاه مردم زندگی
خود را از پایه و بن دگرگون می کنند. به عنوان نمونه: تماشای تلویزیون در خانواده، بهره گیری از دستگاه ویدئو،
صفحه های فشرده )سی دی( ، ماهواره و … چگونگی تفسیر زندگی و دید و نگرش افراد را دگرگون می سازد. –
را دیو نیز به نوبه خود بر طرز تلقی ها و نگرش ها مؤثر است. رادیو به دلیل دسترسی آسان در همه جا می توان از
آن استفاده کرد به خصوص که امروزه بیش تر تلفن های همراه مجهیز به سیستم رادیوئی هستند و افراد براحتی
می توانند از آن بهره گیرند. بدین ترتیب این رسانه ها تأثیر مستقیمی بر دیدگاه افراد دارند و چنان چه در یک
جامعه، از این رسانه ها بهره برداری صحیح و مناسب صورت نگیرد جامعه به اهداف خود دست نخواهد یافت.
-1 سینما
سینما از نظر تاریخی دومین وسیله ارتباط جمعی بعد از مطبوعات است و یک وسیله ارتباطی انتشاری
تصویری است که بیش تر هدف آن پرکردن اوقات فراغت افراد است.
بدون تردید ورود تلویزیون ، ماهواره، انواع سی دی و … اهمیت سینما را در بسیاری موارد پائین آورده است و
نقش سرگرم کننده آن تحت تأثیر رقابت با تلویزیون قرار گرفته است.
24
تاریخ صنعت سینما کوتا ه است و 199 سال قدمت دارد اما فعالیت هایی که به اختراع سینما منجر شد
سابقه ای طولانی را داراست.
سینما علاوه بر جنبه تفریحی و سرگرم کننده آن نقش تبلیغی نیز دارد از این رو سیاست مداران جهان به آن
توجه داشته اند. بنابراین در طول حیاتش از حیطه اعمال قدرت سیاست های تبلیغاتی بر کنار نبوده و به
عنوان وسیله مناسبی برای اجرای سیاست های اقتصادی و تبلیغاتی به کار گرفته شده است.
رادیو
رادیو به عنوان وسیله ای برای دریانوردی ، مقاصد نظامی، سیاسی و استفاده های تجاری، شروع به کار کرد، لکن از
همان ابتدای امر توجه جویندگان سرگرمی را به خود جلب کرد. در ایالات متحده در سال 1129 و در انگلستان در
سال 1122 یونسکو اعلام کرد که بیش از دو میلیارد و گیرنده رادیویی در سراسر جهان، مورد استفاده مردم است
این رقم را می توان با ارقام 831 میلیون در دستگاه تلویزیون و 549 میلیون خط تلفن مقایسه کرد. در نتیجه رادیو
در آمده است، لکن از نظر نحوه استفاده دچار دگرگونی های بسیاری شده و » رسانه توده ها « در حد اعلا به صورت
با دیجیتال شدن سیستم پخش، تغییرات تکنیکی حایز اهمیتی را همراه با استفاده های گسترده از آن در زمینه ای
اجتماعی و فرهنگی، پیش روی دارد.
تاریخچه رادیو
دانشمندی آلمانی به نام هانریش هرتز، آزمایش هائی را با یک پدیده جالب الکترومغناطیسی انجام می داد که
موفق به تولید آن ها در آزمایشگاه شده بود. در سال 1881 او نمایشی برای اثبات وجود پدیده های فراهم آورد که
ما امروزه به آن امواج رادیویی می گوئیم. موفقیت این آزمایش دنیای علم را به سوی الکتریسیته کشاند و آزمایش
ها با این امواج جدید که با ساعت نور حرکت می کردند. در آزمایشگاه های بسیاری از کشورها آغاز شد. این کشف
اساس و پایه شروع پخش برنامه های رادیویی بود.
تلگراف بی سیم مارکنی: چند سال بعد گوگلیمو مارکنی جوان 29 ساله ایتالیائی از خانواده ای ثروتمند، هر مطلبی
را که درباره امواج هرتز، می یافت بلافاصله می خواند، او هر چیزی را که لازم داشت خریداری می کرد و در ملک
پدرش دستگاهی متنوع نصب دستگاه ها، آزمایش های زیادی انجام داد. ابتکار اساسی او بر مبنای قطع و وصل
نظام مند امواج رادویی و دریافت و آشکارسازی آن ها نظیر تلگراف مورس، البته بدون بی سیم بود.
سرانجام در سال 1815 ، مارکنی موفق شد پیام های رمزگذاری شده ای را به فاصله ای قابل توجه از ملک پدرش
ارسال کند. او که تصور می کرد اختراعش نتایج اجتماعی بزرگی در پی خواهد داشت آن را به دولت ایتالیا هدیه
کرد و کوشید دولت را به حمایت مالی از اختراعش تشویق کند ولی دولت ایتالیا آن را مهم و جالب تلقی نکرد.
مارکنی با تشویق مادر خود اختراع خود را به لندن برد و توانست در سال 1811 آن را به ثبت برساند و پشتیبانی
مالی از دولت انگلیس برای تکمیل آن دریافت کند.
25
اندکی بعد در سال 1191 مارکنی یک فرستنده قوی ساخت و موفق به ارسال پیامی در عرض اقیانوس اطلس شد.
رادیو با ارسال خط و نقطه، نظیر تلگراف، امتیاز عملی مهمی نسبت به تلگراف های زمینی داشت که نیازمند سیم
بودند کشتی های روی دریا می توانستند یا یک دیگر و با ایستگاه های زمینی ارتباط برقرار کنند، تعدادی از
ایستگاه های دوردست می توانستند همزمان ، پیام هایی از ایستگاه مرکزی دریافت کنند. برای انگلستان نظیر
کشورهای دیگری که دارای تعداد زیادی مستعمره، ناوگان جنگی گسترده، ناوگان بازرگانی بزرگ و مؤسسه های
تجاری پراکنده بودند، تلگراف بی سیم یک موهبت الهی بود.
رادیو، دهه 1119 را در آمریکا به صورت یک وسیله ارتباطی با بیش ترین مخاطب آغاز کرد. 11334 ایستگاه
رادیویی در سراسر کشور پراکنده بودند و صدای آن ها به همه شهرک ها و آبادی ها می رسید. مطالعات نشان
می دهد که 19 درصد جمعیت بالای 12 سال به طور متوسط هر هفته به رادیو گوش می کنند، در مقایسه با
تلویزیون که 19 درصد و روزنامه ها که 19 درصد هستند، رادیو در ردیف اول قرار دارد. در میان دلایلی که چرا
مردم این قدر به رادیو علاقه دارند، قابل فهم بودن آن بسیار مهم است. علاوه بر این رادیو در منزل ،اداره و اتومبیل،
خیابان و ساحل دریا و در همه جا و هر زمان قابل دسترسی است به دلیل بالا بودن تعداد، شنوندگان ، رادیو در
جلب آگهی موفق تر است.
رادیو به دلیل نفوذ محلی خود، بهترین وسیله برای بازرگانانی است که مایل هستند کارها و یا خدماتشان را برای
افراد بومی تبلیغ کنند. علاوه بر این ها رادیو شنوندگان مشخص و معینی را در محدوده جغرافیایی خاصی خطاب
قرار می دهد.
این ها بهترین شنوندگان برای آگهی های ویژه تجاری هستند که کالاهای آن ها فقط در مناطق جغرافیایی خاصی
عرضه می شود. قدرت سحرآمیز رادیو تا به آن جا پیش رفت که بسیاری از عناصر اجتماعی را دگرگون کرد.
پل لازاراسفلد ، جامعه شناس به طور مستقیم گفته است که اصولاً افراد با سواد توان مقاومت در برابر زبان و پیام
رسانه ها را ندارند و تحت تأثیر عملکردهای مختلف آن ها قرار می گیرند، او می گوید: در عملکردها و تأثیراتی
وجود دارند که می توان آن ها را اثرات انحصارگر رادیو نامید این اثرات هستند که به دلیل اهمیتشان در
دولت های خود کامه بیش ترین توجه عمومی را به خود جلب می کنند. حکومتی که رادیو را انحصاری می کند،
قادر است با تکرار نظرات خود و نفی عقاید مخالف افکار ملی را در اختیار بگیرد. البته ما در مورد اثرات واقعی این
عملکرد انحصارطلبانه، اطلاعات زیادی نداریم، لذا فقط به همان ویژگی انحصاری بودن آن توجه می کنیم ، چون
اگر غیر از این باشد، نتیجه گیری های نادرستی در مورد تأثیرات رادیو خواهیم کرد و مثلاً خواهیم گفت که هیتلر
با استفاده از رادیو به قدرت رسید و فراموش می کنیم که این چنین نبود، زیرا در آن زمان رادیو در اختیار
دشمنانش بود، تأثیرات انحصاری گری احتمالاً از آن چنان اهمیت اجتماعی که برای آن قائلند برخوردار نیستند.
در این مورد عدم آگاهی پروفسور لازارسفلد نسبت به طبیعت رادیو، در واقع مشکل شخصی وی نیست، بلکه ناشی
از نوعی بی اطلاعی همگانی و جهانی نسبت به کاربرد این رسانه است.
26
از دیگر عملکردهای رادیو می توان از تأثیری که تلویزیون بر آن گذاشته است نام برد، یعنی تبدیل آن به یک
وسیله سرگرمی و نوعی شبکه اطلاع رسانی.
اعلام ساعات مختلف روز و مجموعه های خبری و برنامه های هواشناسی، موجب شده است تا افراد هر چه بیش تر،
رادیو را با زندگی خود پیوند دهند و نیاز به آن را احساس کنند. البته این اولین هدف و خواسته رادیو نیز
هست.یعنی ایجاد محیط شنیداری سوای شنوندگانش.
رادیو نیز همانند تمامی رسانه ها برای خود هاله ای دارد که گرداگرد آن را گرفته است و موجب می شود تا اثر آن
به طور کامل مشهود نشود. در نگاه اول این گونه تصور می شود که هدف رادیو صرفاً خود شونده است که به نحوی
صادقانه و کاملاً انحصاری و خصوصی می خواهد او را تحت تأثیر قرار دهد، در حالی که واقعیت غیر از این است.
زیرا این جعبه اثری وافر در ناخوداگاه دارد و به طور اعجاب انگیزی قادر است گوشه و کناره های فراموش شده و از
یاد رفته روان انسان را تحریک کند. اصولاً تمامی این پدیده های تکنولوژی باید چنین خاصیت غیرمعمولی را
داشته باشند، زیرا در غیر این صورت تحمل اثر هرم گونه و دگرگون ساز آن ها برای انسان کار ساده ای نیست، از
این نظر، رادیو حتی از تلفن و تلگراف نیز اثر بیش تری دارد و جز با وسیله ای مشابه خودش نیم توان با آن مبارزه
کرد. زیرا رادیو به طور خاصی با اولین وسیله تماس انسانی یعنی زبان محاوره ملی رابطه مستقیم دارد. تلفیق این
دو فن آوری یعنی زبان مادری و رادیو که از تمامی فن آوری های انسانی قدرتمند تر و منفذترند، قاعدتاً باید
شکل های تازه تر و خارق العاده تری از تجربیات انسانی را بروز دهد.
به طور کلی برنامه های رادیویی از ترکیب سه عنصر کلام، موسیقی و صدا پدید می آیند و نیروی بیانی و ارتباط
خاصی تشکیل می دهند که از بیان مکتوب مطبوعاتی و بیان تصویری سینمایی، تلویزیونی متمایز است.
عنصر صوتی رادیو نیز مانند کلام انسانی و موسیقی، در بیان رادیویی نقش حساسی بر عهده دارد و در صورتی که
این عنصر با عنصر تصویری سینما یا تلویزیون مقایسه شود، اهمیت آن آشکارتر می شود. تصویر سینمایی،
تلویزیونی، معرف اشیاء یا اشخاص است و وجود آن ها را به ما نشان می دهد، در صورتی که صدا فقط حرکت اشیاء
و فعالیت افراد را به ما معرفی می کند. به طور مثال اگر یک اتومبیل را در نظر بگیریم، سینما یا تلویزیون، تصویر
آن را هم در حال توقف و هم در حال حرکت به ما نشان می دهند اما رادیو در صورتی که از کلام معرفی کننده
گوینده استفاده نشود، تنها موقعی می تواند وجود اتومبیل را در ذهن ما متجسم سازد که صدای موتور آن به گوش
برسد، علاوه بر این، چون صدای موتور اتومبیل در حال توقف ، فقط با شنیدن صدای آن می توان درک کرد و اگر
چنین صدایی شنیده نشود بر روی پرده سینما یا صفحه تلویزین، نمی توان اتومبیل ایستاده و روشن نشده را از
اتومبیل ایستاده و روشن شده تشخیص داد.
رادیو از نظر سرعت و مداومت انتشار و همچنین وسعت حوزه انتشار، برترین وسیله ارتباط جمعی است . رادیو،
وقایع و حوادث را زودتر از مطبوعات و حتی تلویزیون در همه جا پخش می کند. ولی چون اساس کار آن بر سرعت
و مداومت انتشار گذاشته شده است، فرصت تجزیه تحلیل و تفسیر اخبار را از دست می دهد.
27
در عین حال باید در نظر داشت، که ویژگی اصالت کار رادیو، بیش از آن که از طرز انتشار پیام های آن سرچشمه
بگیرد، از طرز دریافت آن ها ناشی می شود، تا جایی که می توان گفت اصالت خاص رادیو، در توانائی برقراری رابطه
مستقیم شنوندگان با وقایع و حوادث در همان زمان وقوع نهفته است و همین خصلت است که به رادیو امکان
می دهد در انتشار اخبار بر وسایل ارتباط جمعی دیگر سبقت بگیرد و افراد را زودتر از روزنامه و تلویزیون در جریان
رویدادهای اجتماعی بگذارد. برتری دیگری که رادیو نسبت به تلویزیون دیگر دارد آن است که موقعیت رادیو از نظر
فنی و شرایط آن نسبت به تلویزیون سهل تر است و در همه حال و همه جا قابل بهره برداری است . از سوی دیگر
نیز رادیوها روز به روز کوچک تر شده و حمل و نقل راحت تری را برای را برای شوندنده به ارمغان می آورند امروزه
بیش تر تلفن های همراه دارای سیستم رادیویی هستند که استفاده از آن را برای مخاطب بسیار سهل و آسان
می کند. بنابراین رادیو را به عنوان یک رسانه جمعی می توان رسانه های سهل الوصول دانست.
تلویزیون
فن آوری تلویزیون با آزمایش های الکترونیکی در اواخر دهه 1129 آغاز شد و در دهه 1139 به صورت وسیله
ارتباطی در حال رشد باقی ماندو پیشرفت تلویزیون در خلال جنگ جهانی دوم به طرز موقت متوقف شد ولی پایان
دهه 1149 این وضعیت با گسترش آن در کشور به عنوان یک رسانه تعدیل و جبران شد، در دهه 1159 توسعه و
گسترش تلویزیون ادامه یافت.
فن آوری تلویزیون طی تاریخ کوتاه خود به صورت قابل ملاحظه ای در حال تغییر و پیشرفت بوده است. محتوای
برنامه ها غنی و پربار شده، بینندگان تلویزیون افزایش یافته اند. با این حال انتقادات زیادی از تأثیرات منفی
تلویزیون به عمل می آید، با وجود این انتقادات تلویزیون به عنوان محبوب ترین رسانه باقی مانده است
در بدو کار، گیرنده های خانگی، تصویری سیاه و سفید که به زحمت به ابعاد یک کیف فعلی می رسید، نشان
می دادند. نسبت به معیارهای امروزی، کیفیت تصویر، بسیار پائین بود، ولی مردم مجذوب ایده ارسال تصویر به
وسیله امواج به منازل بودند. حتی به نظر می رسید، تجارت رو به پیشرفت گذاشته است. همه چیز در حال تحول
است طولی نکشید که تازگی تلویزیون از بین رفت، بینندگان مشکل پسندتر شده و برنامه های خاصی را طلب
می کردند. آن ها خواهان تصاویر روشن تری بودند و بعد طالب تصاویر رنگی و سرانجام خواستار صفحات نمایشگر
بزرگ و عاقبت کنترل کامل بر مطالبی شدند که می دیدند.
رسانه های جدید و وسایل ارتباط جمعی بین المللی
رسانه های جدید، مخاطبان پراکنده و متمایزی را تعیین می کنند که گرچه از نظر تعداد پرشمارند ، از نظر «
همزانی و یکدستی پیام هایی که دریافت می کنند، دیگر مخاطبان انبوه به شمار نمی آیند. رسانه های نوین دیگر
به مفهوم سنتی کلمه رسانه های همگانی نیستند که پیام های محدودی را برای انبوهی از مخاطبان متجانس
پخش کند به دلیل تعدد پیام ها و منابع، مخاطبان قدرت انتخاب بیش تری پیدا کرده اند. مخاطبان مورد نظر،
28
دوست دارند پیام های خود را انتخاب کنند و این امر، دسته بندی آنان را عمیق تر می کند و رابطه فردی میان
مانوئل کاستلز، استاد آمریکایی( ( » فرستنده و گیرنده را افزایش می دهد
امروزه شیوه های پیچیده الکترونیکی به جایی رسیده اند که حتی در تخیل گذشتگان نمی گنجید. انسانی که به
کهکشان می رود گزارش های رادیویی را در مورد آن چه تجربه می کند، ارسال می دارد.
بر روی صخره هایی از سطح ماه، عکس های تلویزیونی از نزدیک برای ما ارسال می دارد. مدار سنکرون را
می شکند و ماهواره را در ارتفاع نزدیک به زمین قرار می دهد و با دیجیتالی کردن، فیبرنوری، چند رسانه ، ویدئوی
تعاملی ، سفر دلپذیر و پرواز بلند را در کهکشان وعده می دهد. در قلب این تحولات فن آوری ، دو امر پیشرفته به
چشم می خورد. نخست توانائی تبدیل انواع اطلاعات تصویری یا چاپی به علائم دیجیتالی و دیگر توانائی ارسال و
دریافت این علائم از طریق کابل های فیبرنوری است که می توانند صدها کانال را با سرعت نور حمل کنند .
سازوکاری که دیجیتالی کردن را فوق العاده می کند، فیبرهای نوری است که از طریق آن ها رمزهای دیجیتالی را
می توان به هر جایی در کسرهایی از ثانیه ارسال داشت. فیبرهای نوری مرکب است از رشته های شیشه ای به
اندازه موی سر انسان که از نور برای ارسال اطلاعات استفاده می کند.
پیام هایی دیجیتالی شده را می توان با علائم نوری از کابل های حسی که اطلاعات بیش تری را حمل می کند و
اجازه ارتباطات دوسویه تعامل را می دهد، ارسال کرد.
فیبرهای نوری مجراهایی خواهند بود که از طریق آن ها تعامل صورت خواهد گرفت و به همین طریق زیربنای
رسانه های تعاملی به خدمت گرفته می شوند.
کارشناسان پیش بینی می کنند فن آوری فیبری بزرگ، راه های عظیم قرن بیست و یکم خواهند بود و جایگزین
ارسال امواج از طریق هوا و کابل مجرای اصلی تصاویر، صدا، داده ها و اشکال گرافیکی خواهندشد.
فیبرهای نوری کاراترین وسیله پخش خواهند شد و رسانه هایی نظیر رادیو و تلویزیون را که امواج هوایی برای
ارسال علائم استفاده می کنند منسوخ می کنند و جانشین روش های کابلی ارسال امواج نیز می شوند.
اکنون نظام های متعدد تازه ای به بازار عرصه شده اند که وعده می دهند، در آینده نزدیک، تماشاگران قادر
خواهند بود که با انتخاب نماهای دلخواه خود از کارگردان پیشی بگیرند. علائم چندگانه ای برای برنامه منفرد به
گیرنده های تلویزیون خانگی ارسال می شود و بیننده با استفاده از یک وسیله ، زاویه دوربین مورد نظر خود را بر
می گزینند.
شکل خاص دیگری از این قابلیت ، هم اکنون در نظام تلویزیون متعادل کابلی مونترال بکارگرفته شده است و در
حال آزمایش می باشد. از طریق این نظام ، بیننده می تواند چهار صحنه مختلف را از یک مسابقه بیسبال یا هاکی،
کنسرت ها یا رویدادهای دیگر را انتخاب کند. برای مثال، تماشاگران یک مسابقه بیسبال نمایشگاه مونترال
می توانند با فشار بر روی دکمه های کنترل از راه دور، زوایای دوربین یا اطلاعات آماری مربوط به مسابقه را
انتخاب کنند.
29
عوامل مؤثر بر رسانه های جدید
رسانه های جدید مهم ترین نتیجه انتقال از جامعه وابسته به کشاورزی و صنعت به جامعه ای است که به قول
دانیل بل جامعه شناس ، جامعه اطلاعاتی نام گرفته است. این انتقال باعث شکل گیری جامعه اطلاعاتی می شود
که در آن مردمان بیش تری در شاخه های مختلف صنایع اطلاعات و ارتباطی کار می کنند این زمینه فعالیت
شامل کلیه فعالیت های اطلاعاتی در شاخه های مختلف اقتصادی می شود، وسیله ارتباطی جدید که دو دهه قبل
فقط در داستان های تخیلی قابل تصور بود، اکنون با یکی شدن و سازگاری صنایع تلویزیون و کامپیوتر، امکان پذیر
شده است.
این تحول را اصطلاحاً همگرایی گویند. که موجب شده است ابزارهای ارتباطی بشر در اشکال مختلف آن در یک
سیستم که بر پایه الکترونیکی بنا شده است و توسط کاربری کامپیوتر هدایت می شود، خلاصه شود.
انقلاب ارتباطات و یا جامعه اطلاعاتی طی یک دوره 29 ساله عملی خواهد شد در این مدت باید طرح هایی برای
اصلاح فرایندها ذخیره اطلاعات و داده ها تهیه شود و با یکدیگر جمع بندی و یکپارچه شود، در حال حاضر جمع
آوری داده های آماری از نظر مطالب نوشتاری، گفتاری و تصویری و سایر صور اطلاعاتی یکسان شده است و
می تواند در یک محیط ، جمع آوری و ذخیره شود.
رسانه ها عبارتند از : کامپیوتر، دیسک های فشرده، تلفن همراه ، مخابرات و …
چند رسانه ای
اصطلاح چند رسانه ای بیان کننده فرآورده یا خدمتی است که در پرتو ترجمه به زبان انفورماتیک )یا زبان
دیجیتال( داده هایی را که معمولاً به شکل جداگانه مورد بهره برداری قرار می گرفتند )متن، صدا، ویدئو، عکس ،
تصویر و طراح( با یکدیگر پیوند می دهد. فرآورده چند رسانه ای معمولاً حالتی تعاملی دارد. چرا که استفاده کننده
فعال است و می تواند بر حسب تمایل خود اقدامات خاصی را به عمل آورد و درهر شاخه ای از داده ها و اطلاعات
که خواسته باشد به مرور بپردازد. این مجموعه مرکب رسانه های می تواند در شکل گیری در یک دیسک فشرده
( CD-Rom ( یعنی دیسک با همان ابعاد دیسک های معمولی و شناخته شده صوتی توسط یک دیسک گردان رایانه
خوانده شود و مورد بهره برداری قرار گیرد حامل های الکترونیک می توانند به ذخیره سازی پردازی و مبادله
اطلاعات مرکب از صدا، داده ها و تصاویر ثابت و متحرک با سطح اطمینان و کمال نه تنها مساوی بلکه برتر از
کیفیت عمل بر هر یک از این داده ها به تنهایی بپردازند.
تردید نیست که منشأ این تحول دیجیتالی شدن صدا و تصویر انتقال از طریق شبکه دیجیتال و ذخیره سازی آن ها
است، در این ساختار اطلاعات به دو حالت صفر و یک ترجمه می شود، یعنی زبان دیجیتال قابل پردازی توسط
رایانه در مدارهای حافظه ماشین صفرها به عنوان فشار ضعیف تلقی می شوند و درب های منطقی را که
ترانزیستورها نامیده می شوند می بندند . در مقابل یک ها ) 1( دارای فشار بالاتری هستند و همان درب ها را باز
می کنند. بدین ترتیب اطلاعاتی که منتقل می شود تبدیل به یک ماده فعال دگرگونی پذیر و قابل تغییر شکل
31
هستند. یعنی کالایی که با توجه به پیشرفت های تکنولوژیک قابل تکثیر و قابل انتقال است. این تحولات هم چنین
همگرایی وسایل استنباطی را امکان پذیر می سازد، به ویژه سه حوزه ای که تا پیش از این کاملاً از هم جدا بودند
رایانه، تلفن و تلویزیون نشانه بزرگ این همگرائی DVD است که کاربردهای دیسک فشرده رایان های ، دیسک
فشرده صدا، نوارها و دیسک های تصویری را در خود جای می دهد.
آموزش مبتنی بر چند رسانه ای
امروزه گروهی بر این باورند که رسانه باید در نظام آموزشی کشورهای مختلف جایگاهی کاملاً خاص خود را داشته
باشد. اولین استدلال توجیه کننده این نوع آموزش مبتنی بر این واقعیت است که رسانه ها در زندگی روزمره دارای
اهمیتی ویژه هستند. بنابراین وظیفه مدارس است که به محصلین بیاموزند تا یک تماشاگر فعال باشند،
جستجوگری فعال شوند و در نهایت خود یک عامل ارتباط رسانه ای باشند، کارایی ایده آل برای مدرسه باید نه
تنها این باشد که نقش پیشگیری کننده داشته باشد و در جوان ایمنی لازم را در مقابل انواع مختلف نفوذهای
رسانه ای به وجود آورد ، بلکه به او آموزش دهد تا در مقابل رسانه ها خلاق باشد، یعنی بتواند حداکثر اطلاعات
واقعی و اصیل را در پرتو یک دیدگاه شخصی از هر نوع مدرک رسانه ای حاصل کند .
رسانه ها و مدرنیته
امروزه رسانه ها ارزش های اجتماعی را دیکته می کنند. فرد کم کم یا یک ارزش اجتماعی و سیاسی روبه رو «
می شود که ریشه آن را نمی بیند، غافل از اینکه ریشه در تبلیغات منظم رسانه های جمعی وجود دارد. در عصر
الکترونیک، تلویزیون قصه گوی بچه ها است، ارزش های اجتماعی و شخصی کودکان را پایه گذاری می کند،
حاصل کار رسانه های تصویری است، این اصطلاح در مواردی به کار می رود که شخص با » خود تصویری « اصطلاح
خرید یک کالا می خواهد خود را مهم جلوه بدهد و حتی تصویری که از خودش هم دارد، تصویری جعلی و
» دکتر یحی کمالی پور، استاد ارتباطات دانشگاه پوردو امریکا « » ساختگی است
جهانی شدن ارتباطات در دنیای مدرن
یکی از ویژگی های چشمگیر ارتباطات در جهان مدرن این است که در مقیاس بیش از پیش جهانی صورت
می گیرد. پیام ها از فواصل بسیار دور و به آسانی ارسال می شود، افزون بر این، با جدایی مکان و زمان از طریق
رسانه های الکترونیکی، دسترسی به پیام های صادره از منابع دور از نظر مکانی می تواند آنی باشد. فاصله یا
مسافت با رشد فزاینده شبکه های ارتباطی الکترونیکی در عمل محو شده است. افراد می توانند با یک دیگر تعامل
داشته باشند یا در چارچوب های شبه تعامل با واسطه )رسانه ای( به کنش بپردازند، در واقع امروزه رسانه های
جمعی در مقایس مدرن نسبت به ارتباطات در جامعه سنتی گذشته تازگی هایی دارند که مهم ترین آن ها
عبارت اند از :
31
-1 غیرشخصی بون و یکنواخت بودن پیام های ارتباطات جمعی
امروزه انتقال جمعی پیام ها از طریق وسایل فنی جدید، یا هر گونه ارتباط مستقیم و هرگونه انتقال که مستلزم
تماس چهره به چهره باشد، مغایر است.
این نوع ارتباطات جمعی به پیام دهندگان اجازه می دهند، پیام ها و اطلاعات مختلف را بدون تماس مستقیم
با پیام گیرندگان به آن ها منتقل سازند، در حالی که تماس رودررو اساس تمام ارتباطات در جوامع بدون
وسایل ارتباطی است.
رسانه های جمعی در دنیای مدرن امروز، انتقال یک پیام واحد را به تعداد بسیار زیادی از افراد در زمان واحد
امکان پذیر می سازند و تعداد افراد پیام گیرنده به هیچ وجه پیام منتقل شده را دگرگون نمی کند.
روزنامه های چاپی با هر تعداد نسخه ای که تکثیر شود و هر تعداد خواننده ای که از آن استفاده کنند، شکل
واحد خود را حفظ می کنند، گفتار رادیویی و تصویر تلویزیونی نیز در اختیار شنوندگان و بینندگان بی شمار
قرار می گیرند و فراوانی شنوندگان و بینندگان در ماهیت آن ها تغییری ایجاد نمی کند.
-9 نهادی بودن ارتباطات جمعی
بر خلاف ارتباطات سنتی، تکنیک های ارتباط جمعی امروز به طور ارادی و عمدی در چارچوب نهادهای خاص
اجتماعی کار خود را دنبال می کنند. مؤسسه های مطبوعاتی، فرستنده های رادیویی و تلویزیونی و
استودیوهای سینمایی از این نهادها به شمار می آیند. مؤسسه ها ارتباط جمعی به تمام معنی
هستند، زیرا همه آن ها به موجب اصول معینی سازمان یافته اند. مؤسسه های جدید و » نهادهای اجتماعی «
مدرن ارتباط جمعی از لحاظ آن که خود، موضوع منازعه اجتماعی و سیاسی هستند و حکومت ها و احزاب آن
ها را وسیله و دستاویز مبارزات خود قرار می دهند نیز نهادهای خاص محسوب می شوند.
-3 وابستگی ارتباطات جمعی به سایر عناصر زندگی اجتماعی
توسعه مطبوعات با پیشرفت سوادآموزی و تحصیلات مدرسه ای رابطه نزدیک دارد. گسترش رادیو و تلویزیون
نیز به سطح زندگی جامعه وابسته است. تا جایی که می توان گفت بین توسعه ارتباطات جمعی و سطح زندگی
یک نوع تقارن خاص وجود دارد.
ارتباطات جمعی یا نهادهای مخصوص خود، در عین حال معلول و علت توسعه یافتگی می باشند:
اولاً: ارتباطات جمعی معلول توسعه یافتگی هستند، زیرا گسترش این نوع ارتباط به چگونگی آموزش بستگی
دارد. آموزش، انسان را به مطالعه تشویق می کند و کانون های توجه و علاقه عمومی را افزایش می دهد و
مردم را به روزنامه خوانی و استفاده از رادیو و تلویزیون و سینما وا می دارد. توسعه ارتباطات جمعی بدون
توسعه اقتصادی نیز امکان پذیر نیست، چون تنها در شرایط توسعه یافتگی اقتصادی است که جوامع می توانند
صنایع مخصوص تولید دستگاه های فرستنده و گیرنده رادیویی و تلویزیونی ایجاد کنند و وسایل ارتباطی نوین
را در اختیار گروه های وسیع اجتماعی بگذارند.
32
ثانیاً: ارتباطات جمعی از علل توسعه یافتگی هستند چون اگر وسایل ارتباط جمعی را برای کشورهای
توسعه یافته و کشورهای توسعه نیافته ، نتوان از ابزار ممتاز توسعه انگیزی تلقی کرد، لااقل می توان آن ها را از
عوامل توسعه یافتگی و صنعتی شدن شناخت.
مشخصات رسانه های جمعی نوین در جامعه مدرن
برای چگونگی فعالیت مطبوعات، رادیو ، تلویزیون و سینما و … با توجه به شرایط خاص تکنیکی و اقتصادی آن ها و
ضرورت های فرهنگی و اجتماعی معاصر می توان مشخصات مختلفی در نظر گرفت که عبارت اند از :
الف سرعت انتشار –
سریع و آنی بودن ارتباطات جمعی معاصر از مهم ترین خصلت های آن ها به شمار می رود. امروزه در ظرف مدت
چند دقیقه و حتی چند لحظه اخبار رویدادهایی که در دورترین نقاط دنیا اتفاق می افتند به وسیله روزنامه ها
رادیوها و تلویزیون ها در اختیار مردم گذارده می شوند.
در عصر حاضر انتشار جریان رویدادها از طریق رسانه های جمعی به ویژه رادیو و تلویزیون گاه به حدی سریع و
فوری انجام می شود که کاملاً غیرقابل تصور به نظر می رسد.
البته باید خاطر نشان ساخت که آمادگی فنی مطبوعات و رادیو و تلویزیون به خودی خود سبب آگاه شدن سریع
افراد از رویدادهای داخلی و خارجی نمی شود . گاه موانع و مشکلات گوناگونی چون فشار سیاسی و سانسور ، فشار
اقتصادی و اغراض شخصی ، عدم حضور خبرنگار یا نبودن وسایل انتقال پیام از انتشار سریع جلوگیری می کند.
ب مداومت انتشار –
زندگی مطبوعات به عنوان نخستین وسیله ارتباط جمعی، در واقع از زمانی آغاز می شود که انتشار آن ها با نظم
دوره ای و پیاپی صورت می گیرد. در حال حاضر مطبوعات و برنامه های مهم رادیویی و تلویزیونی و هم چنین
فیلم های سینمایی همه در ساعت های ثابت شبانه روز یا در روزهای معین هفته با فواصل یکنواخت، به استفاده
کنندگان عرضه می شوند. با توجه به این نظم دوره ای می توان در میان مطبوعات،روزنامه های روزانه،هفته نامه ها
و ماهنامه ها را از یک دیگر متمایز ساخت و در مورد رادیو و تلویزیون نیز برنامه های ساعت به ساعت نظیر خلاصه
آخرین اخبار، برنامه های نیمروزی یا برنامه های روزانه را از هم تفکیک کرد.
پ وسعت جهانی حوزه انتشار –
قدرت پخش و حوزه انتشار وسایل ارتباط جمعی در دوره معاصر افزایش و گسترش فوق العاده یافته است
مطبوعات، رادیو، تلویزیون، سینما، اینترنت و … به انسان ها این امکان داده اند که نه تنها در داخل شهرها،
کشورها، بلکه در سراسر جهان نیز با یکدیگر ارتباط داشته باشند. اکنون خبرگزاری های ملی و بین المللی به کمک
خبرنگاران خود با استفاده از تکنیک های جدید مخابراتی اطلاعات فراوانی از سراسر جهان به دست می آورند و به
مطبوعات، رادیوها، تلویزیون ها و … عرضه می کنند تا در اختیار خوانندگان، شنوندگان و بینندگان بگذارند.
33
ت فراوانی و گوناگونی محتوا –
در کشور های پیشرفته، فراوانی مطالب و برنامه های خبری، تفریحی و تبلیغی وسایل ارتباطی معاصر به حدی
است که خوانندگان و شنوندگان ، اغلب در برابر هجوم سیل آسای آن ها خود را حیران و سرگردان احساس
می کنند و چون امکان استفاده از تمام آن ها را ندارند به آن چه مورد علاقه یا نیاز آنان است توجه می کنند.
– مطبوعات در مورد فراوانی و گوناگونی محتوی نسبت به سایر رسانه های جمعی از امکانات بیش تری
برخورداند. روزنامه ها علاوه بر این که در طول ساعات روز با انتشار چاپ های متعدد می کوشند مانند
رادیو و تلویزیون مطالب متعدد و متنوعی در اختیار افراد بگذارند در مواقع لزوم به آسانی می توانند تعداد
صفحات خود را نیز افزایش دهند و در قسمت های مختلف آن ها خبرها و مطالب زیادترین به خوانندگان
عرضه کنند.
– رادیو و تلویزیون پیوسته می کوشند برنامه های فراوان تر و گوناگون تری در اختیار شنوندگان و بینندگان
بگذارند. این دو وسیله ارتباطی که در سال های نخستین فعالیت خود روزانه بیش از چند ساعت برنامه
پخش نمی کردند، اکنون اوقات پخش برنامه ای خود را افزایش داده اند و در اغلب ممالک ، شبانه روزی
شده اند و به پخش برنامه های متنوعی می پردازند.
سنت، مدرنیته رسانه ها
اگر بخواهیم تأثیر فرهنگی رسانه های ارتباطی در جهان مدرن را درک کنیم ؛ باید این دیدگاه را کنار بگذاریم که
مواجهه با رسانه یکسره به ترک شیوه های سنتی زندگی و پذیرش اسلوب های مدرن زندگی منجر خواهد شد.
رسانه های ارتباطی را می توان نه تنها در جهت چالش و تضعیف ارزش ها و باورهای سنتی، بلکه به منظور
گسترش و تحکیم سنت ها نیز مورد استفاده قرار داد. اما اگر چه تحول رسانه ها به زوال سنت منتهی نشده، از
جنبه های بنیادین خاصی آن را به دگرگونی کشانده است. با تحول رسانه های ارتباطی، شکل گیری و انتقال سنت
بیش از پیش وابسته به اشکال ارتباطی است که خصوصیت رودررو ندارند و این به نوبه ی خود پیامدهای متعددی
داشته است که به سه مورد از آن ها اشاره می شود:
-1 از آن جا که بسیاری از اشکال ارتباط رسانه ای یا میزانی از تثبیت محتوای نمادین در یک محمل مادی
سر وکار دارند، قادرند این محتوا را از استمرار زمانی که به طور معمول در مبادلات ارتباطی تعامل رودررو
وجود ندارد، برخوردار سازند ، در غیاب تثبیت مادی، حفظ سنت در طول زمان نیازمند تکرار یا اجرای
مجدد محتوای نمادین در فعالیت های روزه است، تکرار عملی تنها را تأمین تداوم زمان می تواند تا
حدودی از نیاز به تکرار یا اجرای مجدد به طور مداوم جدا شود، تهذیب و ترویج ارزش ها و باورهای سنتی
بیش از پیش وابسته به اشکال تعاملی می شود که با محصولات رسانه ای سروکار دارد، تثبیت محتوای
نمادین در محصولات رسانه ای )کتاب، فیلم و غیره( شکلی از تداوم زمانی فراهم می سازد که نیاز به تکرار
یا اجرای مجدد را از میان می برد.
34
بدین ترتیب ، زوال برخی از جنبه های آیینی سنت )حضور در کلیسا و…( لزوماً نباید به عنوان زوال سنت
تعبیر شود، بلکه می تواند تنها، بیان کننده این حقیقت باشد که فقط سنت در طول زمان به تکرار و
اجرای مجدد کم تر وابسته است. در واقع ، سنت بیش از پیش در روند مناسک زدایی قرار می گیرد.
-2 انتقال سنت، همان قدر که وابسته به اشکال رسانه ای ارتباط می شود، از افرادی که هر کس در زندگی
روزمره با آن ها تعامل دارند، جدا یا به عبارت دیگر غیر شخصی می شود، اما این فرایند غیرشخصی کردن
هرگز کلی نیست، چرا که انتقال سنت هم چنان با تعامل رودررو هم بافت باقی می ماند، اما هم چنان که
اشکال رسانه ای ارتباط نقش پیوسته رو به افزایشی اختیار می کنند، مرجعیت و اقتدار سنت هم به تدریج
از افرادی که هر کس در بافت های عملی زندگی روزانه به آن ها تعامل دارند، جدا می شود. سنت، خود
مختاری خاص و اقتداری از آن خود کسب می کند و از آن پس در قالب مجموعه ای از ارزش ها، باورها و
فرضیاتی که وجود داشته و مستقل از افرادی که شاید در انتقال ان ها از نسلی به نسل دیگر شرکت داشته
اند، پایدار می ماند.
-3 هم چنان که انتقال سنت بیش از پیش با رسانه های ارتباطی مرتبط و متصل می شود، سنت ها نیز به
گونه ای فزاینده از لنگرگاه خود در محل های خاص جدا می شوند. پیش از تحول رسانه ها، سنت ها از
ریشه داری معینی برخوردار بودند، بدین معنی که در محل های مکانی که در آن افراد زندگی روزمره
زندگی خود را می گذرانند، ریشه داشتند سنت ها جزو اجزای جدا نشدنی جوامع محلی افرادی بودند که
یا در عمل یا بالقوه با یکدیگر در تعامل بودند، اما با تحول رسانه ها، سنت ها به تدریج از ریشه خود جدا
شدند، بند و پیوندی که سنت ها را به محل های خاص تعامل رودررو بسته بود به تدریج به سنتی گرایید .
به عبارت دیگر، سنت ها به تدریج و به طور جزئی با وابستگی بیش تر به اشکال رسانه ای ارتباط به خاطر
حفظ و انتقال از نسلی به نسل دیگر، غیرمحلی شدند.