رسانه شناسی
جزوه درس رسانه شناسی
مدرس :فرزاد خلفی
ارتباطات
واژه ارتباطات (communications) از ريشه لاتين (communis ) به معناي اشتراك است . به معناي پيوند و ربط دادن در فارسي است . با عنوان پيوستگي و رابطه هم كاربرد دارد.
واژه ارتباطات با ارتباط تفاوت دارد. علم ارتباطات به معني مطالعه پيرامون ابزار و لوازم اين پديده است.
ارتباطات : فرايندي است كه در آن پيام از پيام دهنده به پيام گيرند منتقل مي شود دايره المعارف ميشر : ارتباط در مفهوم گسترده آن برابر بيان هر نوع انتقال اطلاعات به كار مي رود.
ادوين امري می گوید:ارتباط عبارت از فن انتقال اطلاعات و افكار و رفتارهاي انساني از يك شخص به شخص ديگر است در واقع مفهوم ارتباط به معني هماهنگ شدن فرستنده و گيرنده در رابطه با يك پيام ويژه است.
پرسش هاي ارتباطي :
1. چه كسي مي گويد؟
2. چه مي گويد؟
3. به چه كسي مي گويد؟
4. كجا مي گويد؟
5. چگونه مي گويد؟
6. براي چه مي گويد؟
7. با چه تاثيري مي گويد؟
ويژگي هاي ارتباط جمعي (عمومي)
1. پيام گيران نا آشنا و پراكنده
2. بازگشت پيام با تاخير
3. سرعت عمل زياد
4. تكثير پيام
5. ارتباط سطحي و ناپايدار
انواع ارتباط
1. ارتباط كلامي: پيام و اطلاعات از طريق زبان و گفتار منتقل مي شود تلفن
2. ارتباط غير كلامي: پيام واطلاعات از طريق تصوير و يا اشاره و … منتقل مي شود
3. ارتباط نوشتاري: اطلاعات از طريق قلم بر كاغذ نقش مي بندد مثل كتاب – روزنامه – نامه
4. ارتباط غير نوشتاري : ارتباطي است كه افكار از طريق امواج مثل راديو- تلويزيون منتقل مي شود .
5. ارتباط ملي:ارتباطي است كه پيام ها و اطلاعات و مفاهيم از طريق وسايل ارتباط جمعي در چار چوب جغرافيايي يك كشور منتشر مي شود.
6. ارتباط فراملي: پيام ها و اطلاعاتي است كه از طريق ماهواره ها مرز هاي جغرافيايي را در مي نوردد و موجبات نزديكي انسانها ي كره زمين را فراهم مي كنند.
7. ارتباط سازماني: ارتباط ارگانیک و نهادی را گویند که درون سیستمی و برون سیستمی است.
عناصر(مدل هاي ارتباطي):
1)فرستنده 2) پيام 3) كانال (مجازي) 4) گيرنده پيام
5) پارازيت 6) بازخورد 7)رمز گذاري 8) رمز گشايي
اطلاعات : يكي از مهمترين مقوله ها در ارتباطات است اطلاعات مجموعه اي نظام مند و پردازش شده از داده هاست در واقع مجموعه اي از اطلاع منجر به اطلاعات مي شود.
هر چه اطلاعات عمومي تر و اجتماعي تر باشد اهميت آن هم بيشتر مي شود و هر آنچه ارتباط از سطح فردي به سطح جمعي ارتقاء پيدا كند جريان اطلاعات پيچيده تر مي شود اگر ارتباط جمعي در توليد و انتشار اطلاعات دچار اشتباه و خطا شود يك جامعه را به انحراف مي كشاند .
معيار هاي سنجش اطلاعات :
1)اهميت 2) درستي 3)معما 4)جالب ( جذاب ) 5)سودمندي
6) دربرگيري 7) كيفيت 8) تازگي
ارتباط خصوصی و عمومی:
1)ارتباط خصوصي و بدون واسطه:
ارتباط فوري و چهره به چهره كه طي آن به صورت مستقيم ميان پيام دهنده و پيام گيرنده يا گروه كوچك ردوبدل مي شود.
مزيت :
1. فرصت تصحيح يكديگر-
2. ارتباط عميق چهره به چهره
3. قابل روئيت بودن اثر پيام
4. فرصت جابجايي پيام گيرنده و پيام دهنده.
2)ارتباط جمعي(عمومي):
اين واژه از ريشه لاتيني media (وسايل و اصطلاح mass (توده) تشكيل شده است.و به لحاظ لغوي ابزاري است كه از طريق آن مي توان با افراد ، گروههانه به طور جداگانه بلكه با جماعتي كثير يا توده اي از مردم دسترسي پيدا كرد اين نوع وسايل عبارتند از راديو، تلويزيون ، سينما، مطبوعات.
وسايل ارتباط جمعي: Mass media
تعريف : ارتباط جمعي يا عمومي انتقال اطلاعات با وسايلي نظير روزنامه – كتاب ، تلويزيون ، راديو براي گروه غير محدود از مردم با سرعتي زياد.
رسانه
تعريف رسانه: رسانه وسيله اي براي نقل وانتقال اطلاعات ، ايده ها و افكار افراد و جامعه .
رسانه واسطه اي عيني و عملي در فرايند برقراري ارتباط است و داراي دو كاركرد است.
1)كاركرد:آشكار: محل برخورد پيام و گيرنده پيام است.
2)پنهان : برقرار كننده جريان ارتباط و پيام رساني.
بنابراين رسانه عاملي است كه پيام به مخاطب منتقل مي شود.شكل ابتدايي : نمادين – (دود) و دیگری شكل مدرن: نهادمند (روزنامه)
رسانه ها از نظر مفهومي: منطقي(شامل تبليغات و روابط عمومي)
رسانه جمعي: مجموعه ابزار ها و روش ها براي ايجاد ارتباط با مخاطبان انبوه است.
رسانه ها همچنین سه نوع است :انساني –سازماني – تكنولوژي
انواع رسانه :
1)رسانه هاي چاپي print media ( روزنامه- مجله – كتاب)
2)رسانه هاي الكترونيك elec tronic media (رسانه هاي ديداري و شنيداري مانند تلويزيون و راديو)
3)رسانه هاي ديجيتال (digital media) ديسك – فلش – dvd– cd
4)رسانه هاي آنلاين(خبرگزاري ها – سامانه هاي اينترنتي) نخستين روزنامه آنلاين در سال 92 (شيكاگو تريبون)
5) رسانه هاي سايبر yber media s
6) وبلاگ ها (نو ظهور ها)
7)رسانه هاي نصبی( اعلاميه ، بروشور، تابلو هاي شهري و جاده اي و اعلانات ، كاتولوگ ، پوستر ، آرم ، پلاكارد، لوگو، همايشي)
8)رسانه هاي نهادي ( روابط عمومي)
9) رسانههای فرانهادی همچون خبرگزاری‌ها، دفاتر روابط بین الملل، کارتل‌ها، بنگاه‌های سخن‌پراکنی و تراست‌های خبری، شرکت‌های چند ملیتی سازه، فیلم‌های سینمایی، شبکههای ماهوارهای
كاركرد رسانه ها :
رسانه جمعي رسانه اي است در زمان واحد، پيام هاي يكسان براي جمع گيري از افراد ارسال مي شود.مهمترين ويژگي رسانه هاي جمعي (نهادي بودن ) آن است به اين معنا كه يك پيام در درون يك نظام منسجم ارتباطي و با هدف اثر گزاري بر آگاهي هاي مخاطب تهيه و ارسال مي شود.
از نظر هارولد لاسول (Harold laswell) سه كاركرد عمده رسانه به قرار زير است.
1)نظارت بر محيط:
رسانه ها با جمع آوري و توزيع اطلاعات در مورد رويداد هاي اطراف اعم از داخلي و خارجي يك جامعه ، هدايت و اداره امور نظارتي را به عهده مي گيرند.
2)همبستگي بخشي از جامعه در واكنش به محيط :
افراد جامعه نسبت به رويداد خبري داراي تفسير و تحليل هستند كه با اين تجزيه و تحليل نسبت به محيط و توصيه در مورد نحوه رفتار با آن پديده و رويداد اثر گذار مي شوند و رسانه بخش از جامع را نسبت به يك رويداد داراي نگاه مشترك و همبسته مي كند.
3)انتقال ميراث اجتماعي از نسلي به نسل ديگر:
رسانه ها در انتقال فرهنگ با منتقل كردن اطلاعات ، ارزش ها و هنجارهاي جامعه به نسل ديگر نقش مهمي دارند و مي توان گفت عنصر ، آموزشي ، رسانه ها پر رنگ است كه در اين زمينه سواد رسانه اي معنا و مفهوم پيدا مي كند.رايت به اين 3 محور ، تفريح و سر گرمي را نيز افزوده است.
روند تكويني و سير ارتباط جمعي در جهان و ايران
· ارتباط غير شفاهي (حركات چهره و دست و لمس كردن)
· ارتباط شفاهي (كهكشان شفاهي) تا 700 سال قبل ازم.(ميلاد)
گذر از ارتباط شفاهي به ارتباط نوشتاري و اختراع الفبا در يونان
الفبا به مشابه پلي ميان گفتار و نوشتار بود.الفبا نقطه عطفي درست سه هزار ساله شفاهي است و موجب اختراع خط توسط سومريان شد.اختراع چاپ توسط گوتنبرگ (عصركتابت) 1453 م.
مطبوعات 150 سال پس از اختراع صنعت چاپ متولد شدند.
پس از عصر كوتبرگ 1453 شاهد اختراع تلگراف در سال 1832 يعني پس از 380 سال توسط ساموئل مدرس انگليسي هستيم براي اولين بار اطلاعات با سرعت بالا و از طريق رمزهاي ساده به مسافت هاي طولاني انتقال يافت .
1876 اختراع تلفن توسط الكساند گراهام بل و توماس اديسون اختراع بزرگي بودانتقال صداي انسان از صدها كيلومتر مسافت.
4 كهكشان ارتباطي از نگاه دكتر محسنيان راد با الهام از نظريه مك لوهان
1-كهكشان شفاهي
2-كهكشان دارماني
3-كهكشان گوتبرگ
4-كهكشان ماركني
1-كهكشان دارماني: داريوشي + ماني= عصر دارماني
|
كتاب |
جامعه ابتدايي جامعه صنعتي جامعه اطلاعاتي
|
مطبوعات |
1453 چاپ – اوايل قرن 17 نخستين دوره مطبوعات تا قرن 18
1832 تلگراف استقلال آمريكا – انقلاب فراسه
1876 تلفن – انقلاب های دموكراتيك ظهور مطبوعات سياسي و
1895 راديو مذهبي آزادي و حقوق مردم
1920 تلويزيون – نيمه اول قرن 19 – مطبوعات آگهي – تجارت و
1957 ماهواره سرمايه داري
1970 رايانه ها (انقلاب اطلاعاتي)
1990 اينترنت (اوج انقلاب اطلاعاتي)
1920 م راديو
1950 م تلويزيون
1980 م رايانه
1990 م اينترنت
قوي ترين رسانه كدام است
جهان 5/6 ميليارد جمعیت دارد.
700 ميليون نفر هر كدام يك كامپيوتر دارند.
2/2 ميليارد نفر هر كدام يك تلفن همراه دارند.
5/3 ميليارد نفر هر كدام يك دستگاه تلويزيون دارد.
5/4 ميليارد نفر از اين جهت هر كدام يك راديو دارند.
سير ارتباطات در ايران
1)ارتباطات غیر کلامی : طبل، دود، برج هاي آتش ، مناره و مسجد
2) ارتباطات کلامی : خواندن ، نوشتن ، گفتن و شنیدن
نخستين چاپخانه در ايران قرن 17 م در شهر اصفهان (جلفاي اصفهان ) به همت يك مُبَلغ مسيحي و نخستين كتاب انتشار يافته انجيل به زبان ارمني بود.ورود چاپخانه به ايران در زمان عباس ميرزا بوده در تبريز كه به نشر كتاب می پرداخت.
-اولين روزنامه فارسي زبان داخل كشور «كاغذ اخبار» توسط ميرزا صالح شيرازي در زمان محمد شاه قاجار (1837) در اولين شمار 14 لقب براي ناصر الدين شاه بكار برد. (روزنامه اي درباري) روزنامه وقايع التفاقيه سومين روزنامه ای بود که توسط امير كبير منتشر شد.
راديو و تلويزيون در ايران
(1951) – 1330 شمسي طرح سازمان راديو و تلويزيون ملي ايران مطرح شد ولی عمل نشد. حبیب ثابت پامسال سرمايه دار بخش خصوصي يك فرستنده تلويزيون را به دولت وقت داد.مجلس در سال 1337 (1958) ماده اي با چهار تبصره به تصويب رساند كه به موجب آن اجازه داد که فرستنده تلويزيوني زير نظر پست و تگراف و تلفن ايجاد شود.
اين فرستنده از مقررات اداره كل انتشارات پيروي مي كرد.
بنابراين 11 مهر ماه سال 1337 اولين برنامه توسط فرستنده تلويزيوني آريان پخش شد ابتدا از ساعت 18 تا 21برنامه داشت و هزينه هاي آن از طريق آگهي بود پس از يك سال فعاليت برنامه ها روزانه خود را 5 ساعت افزايش و در سال 1340 فرستنده اي در آبادان و اهواز تاسيس كرد.در سال 1346 مجلس مقررات سازمان راديو و تلويزيون ايران را باز بيني كرد و اين سازمان به صورت مالي مستقل و وابسته به وزارت اطلاعات شد.
-در سال 47 نخستين مراكز توليد و پخش راديو و تلويزيون افتتاح و با توسعه شبكه هاي مخابراتي و مايكروويو از سال 1348 تلويزيون ملي ايران توانستند با ايستگاه هاي مختلف در سطح كشور ارتباط بر قرار كند برنامه هاي تلويزيون در ايران بيشتر سرگرم كننده بود.
– سال 47 نخستين مركز شهرستاني تولويزيون ملي در رضاييه گشايش يافت و بعد در بندرعباس .
-نخستين تلويزيون آموزشي سال 45 توسط آموزش راه اندازي شد.
-پخش برنامه هاي تلويزيون به صورت رنگي باز در سال 1350 بود.
راديو در ايران
فعاليت راديو در ايران با افتتاح اولين فرستنده هاي بي سيم در تهران آغاز شد. 6/2/1305 . ابتدا مدرسه بي سيم قشون كل در وزارت جنگ براي تعليم نيروي انساني آموزش هايي را تدارك ديد و عده اي براي يادگيري تخصص راديو و ايستگاه بي سيم به فرانسه رفتند.
انديشه ايجاد راديو در ايران با توجه به پخش برنامه هاي هر فارسي زبان ديگر كشور ها مطرح شد.در سال 1318 كار نصب اولين دستگاه فرستنده صورت گرفت و با يك استوديو موقت در عمارت بي سيم ، سرانجام راديو تهران در 4 ارديبهشت سال 1319 اقتتاح شد.در آغاز كار از اخبار و گزارش خبري نبود و بیشتر موسيقي و ترانه پخش مي شد و گاهي نكته ادبي و انتقادي گفتارهاي تاريخي ، جغرافيايي ، کشاورزی، خانه داري و بهداشتي اضافه شد. برنامه افسانه هاي هزار و يك شب موفق ترین برنامه هاي آن عده است هنرمندان به راديو موجب شد كه برخي مواقع خيابان هاي تهران خلوت شود برنامه صبح جمعه با شما معروفترین بود .در سال 36 با راه اندازي ايستگاه 100 کیلو ولتی راديو ملي ايران شكل گرفت.
رسانه هاي سنتي يا ارتباطات سنتي
چنانچه رسانه هاي سنتي را در معنايي غير از معناي تكنولوژيك و به مفهوم هر نوع واسطه ارتباطي در نظر بگيريم ، عبارتند از :
1)سنگ نوشته ها 2)الواح گلي 3)نقاشي ديوار ها 4)پوست آهو 5) منبر 6)تعزيه خواني 7) مسجد 8) نمايش
رسانه هاي سنتي همچنان وجود دارند اما رسانه هاي نوين جايگاه ويژه اي يافته اند.
رسانه هاي نوين در امتداد رسانه هاي سنتي هستند و نه براي رقابت بلکه براي تكامل ارتباطات و تسهیل و صرف جويي در زمان و مكان ظهور پيدا كرده اتند گذر از جامع سنتي به مدرن را نبايد ستيز با سنت تلقی كرد.
مسجد و بازار يك نوع نظام ارتباطات تا رسانه ارتباطي و منبر رسانه عمومي در اسلام به حساب آمده است.
تعریف منبر: به محل مرتفعي مي گويند كه واعظ يا خطيب بر بالاي آن قرار گرفته و براي مخاطبان سخن مي گويد.منبر واژه اي عربي است كه ريشه آن به صدر اسلام و دوران پيام اكرم (ص) باز مي گردد.از طريق منبر ابلاغ پيام ديني و اعلان جهاد و امور حكومتي و اجتماعي مردم توسط پيامبر، امامان و ديگر حاكمان صورت مي گرفت.
منبر جزء جدا نشدني مسجد است و در واقع به صورت جايگاه وعاظ و سخنران شناخته می شود.
ويژگي هاي منبر:
-خطيب و اعتبار منبع سخن در انتقال پيام بسيار مهم است.
-در عصر مشروطيب مطبوعات به عنوان رقيب جدي منبر شناخته شد.برخي عالمان معتقد بودند كه مطبوعات و راديو نيز بايد كاركرد منبر را داشته باشد. نگاه منبر به رسانه هاي نوين با رقابت شروع شد.
ويژگي ها:
-پيام منبر براي مخاطب محدود و خاص است.
-مخاطب منبر ارتباط را خيلي كم قطع مي كند.
-نبود اختيار انتخاب در مخاطب منبر است.
-بازخورد به صورت دائمي کنترل مي شود.
-پارازيت در اين نوع ارتباط كم است.
در زمان پيامبر نتايج جنگ ها، اعلان ها ، فرامين و احكام مالياتي از طريق منبر و در مساجد اطلاع رساني مي شود.
همچنين احكام عزل و نصب صاحب منصبان نيز از بالاي منبر خوانده مي شد. منبر در نظام ارتباطات سنتي جايگاه ويژه اي در طول تاريخ داشته و آگاهي و بيداري مسلمانان توسط عالمان بر فراز اين وسيله بوده و نوعي ارتباط چهره به چهره را برقرار نموده است ارتباطي ساده گرمي و حتي دو سويه كه مخاطبان نيز به راحتي امكان بر قرار ارتباط و باز خورد مطالب را نيز مي توانستند در اين نظام ارتباطي شكل دهند.
آسيب شناسي منبر:
به دليل تغيير شرايط و سطح دانش افراد و ابلاغ شيوه هاي نوين ارتباطي و انتقال پيام و همچنين ابزار هاي جديد تكنولوژيك منبر كارايي قبل خود را در جامعه ندارد.
ایـنـتـرنت و ماهواره ، ویژگی ها و قابلیت ها
اینترنت چیست؟
همان گونه که از واژة اینترنت (به معنای بینشبکهای یا میانشبکهای) پیداست، اینترنت مجموعه یا شبکهای از شبکههاست. اصطلاح شبکه به اتصال دو یا چند رایانه به یکدیگر اشاره دارد. در جهان مجموعه وسیعی از شبکه های رایانه ای کوچک و بزرگ وجود دارد که با استفاده از یک رشته پروتکل های ارتباطی، عملکرد متقابلی را میان یکدیگر فراهم می آورند. شبکة آرپانت متعلق به وزارت دفاع آمریکا بود که برای پیشبرد اهداف نظامی کاملاً سری با استفاده از «پروتکل نظارت بر انتقال/ پروتکل اینترنت» ([1]TCP/IP)، امکان تبادل اطلاعات صدها هزار رایانه را به صورت شبکه فراهم می ساخت و از این رو، این شبکه خاستگاه اصلی اینترنت به حساب می اید.
اینترنت، بسان یک بزرگراه ارتباطی است که اطلاعات متنی و نوشتاری مانند کتاب، نشریه، مقاله، فرهنگ نامه و غیره و اطلاعات دیداری و شنیداری همچون، فیلم، سخنرانی، عکس، بازی، و غیره و خدمات گوناگون دیگری چون امکان مکاتبه و مکالمة مستقیم و غیرمستقیم، تجارت، آموزش، تفریح و غیره را در اختیار کاربر قرار می دهد. بنابراین اینترنت یک بانک اطلاعاتی جهانی است. کاربر اینترنت با ورود به فضای مجازی[2] اینترنت، با دنیای وسیع و حیرت انگیزی مواجه می شود و برای درک صحیح آن ناگزیر باید اصول کار با آن را فرا گیرد. آنچه برای ما به عنوان دانشجو اهمیت دارد شناخت این نکته است که اوّلاً این رسانه حاوی چیست و چه کارکردها، امکانات و اطلاعاتی دارد؛ ثانیاً راهکار استفادة بهینه از محتویات آن چگونه است؟
تـاریـخـچـه
پیدایش اینترنت به دهه 1960 میلـادی باز میگردد؛ زمانی که دولت ایالـات متحده آمریکا براساس طرحی موسومـ به آرپا (ARPA) مخفف آژانس تحقیق پروژه‌های پیشرفته که در آن زمان برای کارکردهای دفاعی بوجود آمده بود، این طرح را اجرا نمود.
طرح این بود که کامپیوترهای موجود در شهر‌هـای مختلف (در آن زمان چیزی به نامـ کامپیوتر شخصی وجود نداشت بلکه سازمانهای بزرگ و دانشگاه‌ها و مراکز دولتی معمولـاً دارای سیستمـ‌های کامپیوتر بزرگ مین فریمـ بودند) که هر کدامـ اطلـاعات خاص خود را در آن ذخیره داشتند بتوانند در صورت نیاز با یکدیگر اتصال بر قرار نموده و اطلـاعات را به یکدیگر منتقل کرده و یا در صورت ایجاد بستر مناسب اطلـاعات را در حالت اشتراک قرار دهند.
در همان دوران سیستمـ‌هایی بوجود آمده بودند که امکان ارتباط بین کامپیوترهای یک سازمان را از طریق شبکه مختص همان سازمان فراهمـ می‌نمودند طوریکه کامپیوترهای موجود در بخش‌ها یا طبقات مختلف با یکدیگر تبادل اطلـاعات نموده و امکان ارسال نامه بین بخش‌های مختلف سازمان را فراهمـ می‌کردند که اکنون به این سیستمـ ارسال نامه پست الکترونیک می‌گویند. اما برای اتصال و ارتباط دادن این شبکههای کوچک و پراکنده که هر کدامـ به روش و استانداردهای خودشان کار می‌کردند استانداردهای جدید و مشخصی که همان پروتکل‌ها هستند توسط کارشناسان وضع شد.
سرانجامـ درسال 1961 میلـادی تعداد 4 کامپیوتر در 2 ایالت مختلف با موفقیت ارتباط برقرار کردند و با اضافه شدن واژه نت به طرح اولیه، نامـ آرپانت (Arpanet) برای آن منظور شد.
در دهه 1970 میلـادی با تعریف پروتکل‌های جدیدتر از جمله TCP که تا به امروز رواج دارد و نیز مشارکت کامپیوترهای میزبان (Host) بیشتر به آرپانت و حتی گسترده شدن آن به برخی نواحی فراتر از مرزهای ایالـات متحده، آرپانت شهرت بیشتری یافت و ایده اینترنت همراه با جزییات بیشتر راجع به شبکههای کامپیوتری مطرح گشت تا اینکه طی سال‌های پایانی دهه 1970 شبکههای مختلف تصمیمـ گرفتند به صورت شبکهای با یکدیگر ارتباط برقرار نمایند و آرپانت را بعنوان هسته اصلی انتخاب کردند. بعدها در سال 1993 میلـادی نامـ اینترنت روی این شبکه بزرگ گذاشته شد.
وب یا همان WWW که مخفف World Wide Web (به فارسی: تار جهان‌گستر) میباشد توسط آزمایشگاه اروپایی فیزیک ذرات Cern بخاطر نیاز آنها به دسترسی مرتب‌تر و آسان‌تر به اطلـاعات موجود روی اینترنت ابداع گشت.
در این روش اطلـاعات به صورت مستنداتی صفحه‌ای بر روی شبکه اینترنت قرار می‌گیرند و بوسیله یک مرورگر وب قابل مشاهده هستند و همـ اکنون کارکردهای بسیاری دارند.
ٔ اینترنت در ایران
سال 1371: تعدادی دانشگاه‌های ایران، از جمله دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه گیلـان، توسط مركز تحقیقات فیزیك نظری و از طریق پروتكل UUCP به اینترنت وصل میشوند تا با دنیای خارج ایمیل رد و بدل كنند.
سال 1372: در این سال ایران به شبکه اینترنت پیوست. نخستین رایانه‌ای که در ایران به اینترنت متصل شد مرکز تحقیقات فیزیک نظری در ایران بود. در حال حاضر نیز این مرکز یکی از مرکزهای خدمات اینترنت در ایران است.مركز تحقیقات فیزیك نظری و ریاضیات، بعنوان تنها نهاد ثبت اسامی قلمرو [ir.] در ایران به رسمیت شناخته میشود. این قلمرو مشخّصه تعیین شده برای هویّت ایران در فضای اینترنت است.
سال 1373: مؤسسه ندا رایانه تأسیس میشود. پس از راه‌اندازی اوّلین بولتن بورد (BBS)، در عرض یك سال نیز اوّلین وب سایت ایرانی داخل ایران را راه‌اندازی میكند. همچنین، این مؤسسه روزنامه همشهری را به زبان فارسی در اینترنت منتشر میكند، كه این اوّلین روزنامه رسمی ایرانی در وب محسوب میشود. در همین سال بدنبال اتصال به اینترنت از طریق ماهواره كانادائی كد ویژن (Cadvision)، مؤسسه ندا رایانه فعالیت بازرگانی خود را بعنوان اوّلین شركت خدمات سرویس اینترنتی (ISP) آغاز میكند.
سال 1374: مجلس شورای اسلامی تأسیس شركت امور ارتباطات دیتا تحت نظر شركت مخابرات ایران را تصویب میكند و مسؤلیت توسعه خدمات دیتا در سطح كشور را بطور انحصاری در اختیار آن شركت قرار می‌دهد.
سال 1377: پروژه یونیكد در ایران با قرارداد شورای عالی انفورماتیک و همكاری بنیاد دانش و هنر واقع در انگلستان و با نظارت و مدیریت فنّی دانشگاه صنعتی شریف تحت عنوان (فارسی وب) آغاز میشود. هدف پروژه اینست كه با گنجاندن كامل و جامع الفبای فارسی در استاندارد یونیكد، نشر فارسی در كامپیوتر، مخصوصاً اینترنت و وب، استاندارد شود و اصولـاً مشكل قلمـ (فونت)های غیر استاندارد موجود در نرمـ افزارهای ایرانی حل شود.
کارکردها و ویژگیهای اینترنت
اینترنت دارای کارکردها و ویژگیهای فراوانی است که از آن جمله می توان موارد زیر را یادآور شد:
1. تولید اطلاعات: در سایه وجود اینترنت و کامپیوتر، علوم و گفتمانهای جدیدی متولد شده و بر غنای علوم دیگر نظیر ارتباطات و اطلاع رسانی و علوم رایانه افزوده شده است. مباحث در زمینة دولتها و شهرهای الکترونیکی، سازمانهای و تشکیلات مجازی، بهرهگیری از هوش مصنوعی در استنباط احکام فقهی و مانند این نمونههایی از این نظریات نویناند. اینترنت یکی از نوترین ابزارهای توسعه و پیشرفت علوم است و در پرتو وجود همین اینترنت علوم جدیدی متولد شدند و برغنای علوم دیگر نظیر ارتباطات و اطلاع رسانی و علوم رایانه افزوده شد و خود نیز وسیله ای در جهت تولید اطلاعات شد.
2. سازماندهی اطلاعات:
پیش از اینترنت شاید حتی تصور هم نمی شد که به این وسعت و تنوع، اطلاعات و آراء و نظر در جهان وجود داشته باشد، بعد از اینترنت اغلب این ذخایر اطلاعاتی در محیط وب قرار گرفت و به طوری که بتواند به آسانی در دسترس کاربران باشد سازماندهی شد. البته اینترنت همچنان دچار فقدان نظام استانداردی جهت طبقهبندی و سازماندهی اطلاعات
می باشد که باعث بروز مشکلاتی در بازیابی بهینه اطلاعات میشود.
3. اطلاع رسانی منحصر به فرد:
این خصیصه، برجسته ترین کارکرد اینترنت است. نوع اطلاع رسانی در اینترنت با دیگر رسانهها متفاوت است و همین مسأله آن را به جامعترین و قدرتمندترین رسانه تبدیل کرده است. در اینترنت میتوان به اغلب رسانههای دیگر مانند کتاب، روزنامه و مجله، رادیو، تلویزیون، شبکههای ماهوارهای، دسترسی داشت. به دیگر سخن اینترنت دیگر رسانهها را در خود جمع کرده است و از این رو، مطالب و دیگر اطلاعات موجود در آن نسبت به سایر رسانهها جامعتر است. افزون بر این، متن بسیاری از کتاب ها، مقالات چاپی و سایر منابع چندرسانهای، بسیاری از ژورنال های اینترنتی وجود دارند که تنها از طریق وب قابل دسترس بوده و نسخة چاپی آنها وجود ندارد. همچنین، برخی از منابع مرجع مانند فرهنگ ها، اطلسها، راهنماهای گوناگون، سرگذشتنامهها و جز آن فقط در محیط وب منتشر میشوند.
4. روزآمدی اطلاعات :.
روزآمد شدن اطلاعات در اینترنت نسبت به سایر رسانهها از سرعت بالاتری برخوردار است. امروزه، اطلاعات بسیاری از پایگاههای مهم و پرمراجعه در وب در فواصل زمانی کوتاه روزآمد میشود. این مسأله به خصوص در پایگاههای اخبار از اهمیت فوق العادهای برخوردار است، به طوری که در موتورهای جستجوی تخصصی اخبار، مانند بخش جستجوی اخبار گوگل، آلتاویستا و آل دِ وب و مانند آنها، میتوان دامنة زمانی جستجو را به اخبار منتشر شده به یک هفته، سه روز گذشته، یک روز گذشته و حتّی یک ساعت گذشته محدود کرد.
5. رایگان و آسانیاب بودن اطلاعات و امکانات :
اکثر اطلاعات وب رایگان هستند، حتّی برخی از کتابها، مجلات و مقالاتی را که برای تهیة نسخة چاپی آن باید پول داد، میتوان در اینترنت به رایگان به دست آورد. برای مثال در پایگاه حوزه (www.hawzah.net) متن کامل بیش از 1500 شماره مجله، بیش از 100 جلد کتاب معتبر و مشهور و بیش از 3000 مقاله در موضوعات مختلف علوم اسلامی و علوم انسانی همراه با قابلیت جستجو قرار دارد. همچنین در پایگاه find articles.com، که یکی از قویترین موتورهای جستجوهای تخصصی در زمینة مقالات به شمار میرود، متن کامل هزاران مقاله از بیش از 700 نشریة معتبر بینالمللی قابل جستجو و دسترسی است.
6- ظرفیت بالای نگهداری و انتقال متن، عکس، تصویر و صوت:
یکی از برجسته ترین ویژگی های رسانه جدید اینترنت حجم عظیم نگهداری و تبادل اطلاعات چندرسانه ای است. برخی ها معتقدند امروزه می توان هر نوع اطلاعاتی اعم از تصویر و متن و صوت با هر موضوعی در فضای مجازی اینترنت یافت که این نشاندهنده حجم عظیم اطلاعات موجود در فضای سایبر است
7- قابلیت استفاده گسترده از آرشیوهای عظیم و غنی رسانه های متنی، صوتی و تصویری:
اینترنت قابلیت آرشیو سازی و نگهداری حجم وسیع اطلاعات تولید شده را دارد که قابل استفاده در هر مکان و زمانی باشد.
8- تعامل دو سویه :
در فناوریهای جدید امکان دریافت بازخورد از گیرنده پیام بوسیله ارسال کننده امکان دارد و فرستنده با توجه به بازخورد دریافتی از گیرنده پیام خود را تغییر می دهد درحقیقت فرستنده و گیرنده مدام نقش عوض کرده و در جای هم می نشینند. اینترنت فضایی است که بروشنی می توان تغییرات فرستنده و گیرنده را مشاهده کرد. در فضای چت، ایمیل، سایتهای خبری و اطلاع رسانی با درج نظرات نمونه هایی از تغییر موقعیت فرستنده و گیرنده پیام است که تعامل دوسویه را نشان می دهد.
9- تمرکز زدایی:
افراد هم تولید کننده و هم مصرف کننده اطلاعات هستند و دیگر نمی توان تمرکزی برای فرستنده پیام قائل شد.
10- چند رسانه ای ( مولتی مدیا) بودن، قابلیت اتصال چند رسانه به یکدیگر:
اینترنت بنوعی توانسته همه رسانه های نوین را در خود جای دهد. از طریق اینترنت می توان رادیو گوش کرد و شبکه های ماهواره ای و تلویزیونی را مشاهده کرد و در عین حال با دوست خود در آن طرف کره زمین مکالمه متنی، صوتی و تصویری داشت.
11- جمع زدایی:
رسانه های نوین به علت جذابیت و مخاطب قرار دادن فرد انسان جمع گرایی را تحت الشعاع قرار داده و فردیت را در جوامع بشری گسترش می دهد.
12- ناهمزمانی، عدم نیاز به پایبندی به زمان:
در فناوریهای نوین ارتباطی همچون اینترنت نه تنها مکان در دسترسی به شبکه گسترده اینترنت نقش بسزایی ندارد بلکه درهر زمانی می توان به این شبکه رجوع کرد و از اطلاعات استفاده کرد.
با تکنولوژی های جدید روز به روز سرعت دسترسی به اطلاعات افزایش می یابد. تکنولوژی اینترنت برای بیشترین سرعت و کمترین کنترل طراحی شده، لذا اِعمال کنترل های اطلاعاتی در آن دشوار است. البته نمی توان سرقت اطلاعاتی را بوسیله هکرها و کرم های اطلاعاتی نادیده گرفت.
در جهان جدیدی که اینترنت خلق کرده است(جامعه اطلاعاتی) آزادی های فکری، تحقیقاتی، آموزشی، تفریحی و شغلی رو به رشد خواهد بود و تجارت الکترونیک، خدمات بهداشتی و پزشکی از راه دور و خدمات تلفن بین المللی از طریق اینترنت جای اشکال سنتی را خواهد گرفت.
عوامل جذابیت اینترنت
تعامل:طبیعت کامپیوتر به مثابه ابزاری شادی آور است.
شبه مرزی:همان فضای مجازی و مشترکاتی است که با غرب دارد.
گمنامی رسانه ها:اسم های مستعار و متن های تایپ شده همانند ماسک عمل می کنند.
بازدید از وب به 4 صورت است:
1- داشتن آدرس و مراجعه مستقیم
2- استفاده از لینک موجود در سایت دیگر
3- مراجعه از طریق فهرست ها
4- از طریق موتورهای جستجو
تعریف ماهواره
عموماً Satellite به هرچیز گردنده به دور چیز دیگرمی گویند،مثلاً ماه به دور زمین می گردد.در محاوره دستگاهی گیرنده/فرستنده بیسیم است که توسط راکت به فضا پرتاب می شود ودر یک مداردورزمین جای میگیرد. در حال حاضرازآنها برای کارهایی مثل هواشناسی،مخابرات تلویزیونی،… وGPSاستفاده میشود.
تاريخچه ماهواره
اولين پرتاب ماهواره به مدارزمين راروسها به نام خود ثبت كردنداين ماهواره كه اسپوتنيك(spuntik) نام داشت در سال 1958 در مدار زمين قرار گرفت. آمريكايي ها دو سال بعد وارد عرصه ماهواره شدندو در سال 1960 اولين ماهواره را پرتاب كردند. فن آوري صنعت ماهواره و ايستگاههاي پرتاب آن اكنون در انحصار چند كشور است.بيشترين پرتاب را تاكنون روسيه انجام داده است ولي ماهواره هاي آمريكايي از لحاظ پيشرفت و دقت ازروسيه جلوتر است.
كاربردهاي ماهواره
ماهواره ها همان طور كه در زمينه پيشرفت علوم مختلف كمكهاي شاياني به بشر كرده اند واستفاده ازآنها تاثير بسزايي در زندگي انسانها دارد. سياري ازمسايل ومشكلات مربوط به هزينه , زمان وثبات اطلاعات ارسالي را حل كرده وكارايي شبكه هاي تلويزيوني رابه شكل چشمگيري افزايش داده است در عين حال مشكلات خاص خود را نيز ايجاد كرده است. گسترش خارق العاده ارتباطات ماهواره اي بيانگر تلاش بي وقفه انسان در به كارگيري تكنولوژي جديد درجهت رفع نيازهاي جوامع بشري است در حال حاضر بيش از هزار ماهواره درمدارهاي مختلف وبراي مقاصد متفاوت در اطراف زمين در حال چرخش است. كاربردهاي وسيع آن در زمينه هاي مخابرات،كشاورزي , هواشناسي , معادن , اكتشافات , نجوم حفاظت محيط زيست , نظامي و غيره , اطلاعات بي شماري را در اختيار انسان قرار داده كه ما مي بايست ازكاربردهاي مثبت به نحو احسنت استفاده و از عواقب منفي آن جلوگيري كنيم.كه به چند مورد از آنها اشاره مي كنم.
نظامي
تامين ارتباط مخابراتي اضطراري در زمان جنگ گرچه 60 درصد ماهواره هاي ساخته شده , جنبه نظامي دارند, كه اين اهميت استفاده ازماهواره را در كاربرد نظامي آن روشن مي كند, هنوز مطالب زيادي در مورد آنها منتشر نشده است ماهواره هاي نظامي اطلاعات بسيار دقيق و مفيدي راجع به زاغه هاي مهمات در زير زمين , مقر تانكها و خودروهاي نظامي , محل استقرار نيروها, مراكز تجمع و آرايش و جابه جايي نيروها و تعداد آنها را به طور تقريبي جمع آوري وبه مراكز مشخصي مي فرستند.درجريان جنگ خليج فارس ,ماهواره هاي جاسوسي عكاسي آمريكا بيش از12 باردر روز از قلمرو فضايي عراق عبورمي كردند ودرهر عبور, صدهاعكس و تصويرازاوضاع گوناگون اين كشور در اختيار فرماندهان نظامي قرار مي دادند. اين عكسها از طريق ماهواره هاي مخابراتي نظامي خاصي به منطقه نبرد فرستاده و در آنجا توسط گيرنده هاي متحرك دريافت مي شد.
ماهواره‌ها به دو بخش کلی تقسیم میشوند:
1– بار مفید (محموله) 2- سکو (جایگاه).
ماهواره‌ها دارای تجهیزاتی همچون سیستم برق، مخزن سوخت، کامپیوتر، سیستم تامین انرژی، دوربین و آینه خورشیدی هستند. پس از ساخت ماهواره، آنها را توسط یک ماهواره بر، موشک یا حتی شاتل فضایی به فضا پرتاب می‌کنند تا در مدار معین خود بر حول محور زمین قرار بگیرند. ماهواره برها به شکل موشک‌ها‌ی چندمرحله‌یی با سوزاندن سوخت شیمیایی، انرژی لازم برای بردن ماهواره به مدار زمین را فراهم می‌کنند. پس از قرار گرفتن ماهواره در ارتفاع مورد نظر، یک سامانه پیشران موشکی دیگر به کار می‌افتد و ماهواره را در مدار مورد نظر قرار می‌دهد. از جمله ماهواره برهای معروفی که هم اکنون چند سالی است سازمان فضایی اروپا برای ارسال ماهواره به مدار زمین از آن استفاده می‌کند، موشک آریان 5 ساخت فرانسه است.
ماهواره به طور مداوم در حال حرکت در مداری حول زمین است. بخشی از پژوهش های علمی و تخصصی که توسط ماهواره‌ها انجام میشود، هرگز نمی‌تواند روی کره زمین جنبه عملی به خود گیرد.
امروزه ماهواره‌ها تنها برای کسب اطلاعات از کره خاکی ما کاربرد ندارند؛ هم اکنون چندین ماهواره پیشرفته علمی تحقیقاتی هستند که بر گرد خورشید و اجرام منظومه خورشیدی در حرکتند و اطلاعات خود را از آن اجرام به مراکز مدیریت ماهواره خود در زمین ارسال می‌کنند.
ماهواره‌ها از لحاظ ماموریت خود به گونه‌های مختلفی تقسیم میشوند:
1-هواشناسی
2- ارتباطات رادیویی و مخابراتی
3- ردیابی
4- تحقیقاتی علمی
5- نظامی و جاسوسی.
بررسی مقایسه ای رسانه های سنتی و نوین
انواع رسانه ها
الف – رسانه های چاپی (printed media) مانند روزنامه و مجله.
ب – رسانه های الکترونیک (electronic media) مانند رادیو و تلویزیون.
ج – رسانه های دیجیتال (digital media) مانند سی دی، دی وی دی، هارد دیسک، فلاپی دیسک و فلش دیسک.
مراحل تهیه و ارائه اخبار:
1. جمع آوری اخبار (news gathering) : در این مرحله ، یک خبرنگار از میان تعداد زیادی از رویدادهایی که در جهان واقعی (real world) روی می دهند یک یا چند رویداد را بر اساس ارزشهای خبری بر می گزیند و درباره آنها اطلاعات جمع آوری می کند. در این صورت ، خبر از جهان واقعی وارد جهان رسانه ها (media world) می شود.
2. پردازش اخبار (news processing) : در این مرحله ، دبیران خبر و سردبیران از میان خبرهای رسیده، خبرهایی را که به نظر آنها از ارزش خبری بیشتری برخوردار هستند انتخاب می کنند و بنا به تشخیص خود بر روی آنها تغییراتی انجام می دهند.
3. انتشار اخبار (news distribution) : در این مرحله ، رسانه محتوای انتخاب و تنظیم شده را منتقل می کند. این انتقال محتوا توسط عناصری صورت می گیرد که ناقل محتوا (content carrier) نامیده می شوند. در رسانه های چاپی، مرکب یا جوهر، در رسانه های الکترونیک، سیگنالها و در رسانه های دیجیتال، صفر و یک ناقل محتوا هستند.
تقسیم بندی رسانه ها به گروه های مختلف به دلیل این نیست که بتوان کاربری ، با قدرت جایگزینی یک رسانه توسط رسانه ی دیگر را مورد بررسی قرار داد، بلکه به دلیل آن است که بتوان هر گروه را به طور مستقل مورد مطالعه و تحلیل قرار داد. گاه علاقه ی زیاد نسبت به فناوری های جدید موجب می شود تصور کنیم که هر فناوری جدید به زودی جایگزین فناوری پیشین خواهد شد. ولی تجربه های گوناگون به دفعات ثابت کرده که این تصورات پایه واساسی ندارد.
برای مثال، در حدود سال های ۱۹۲۰ میلادی پیش بینی می شد که رادیو جایگزین چاپ شود؛
در حدود سال های ۱۹۵۰ پیش بینی می شد که تلویزیون جایگزین چاپ شود؛
در حدود سال های ۱۹۸۰ پیش بینی می شد که کامپیوتر جایگزین چاپ شود.
در حدول سال های ۱۹۹۰ پیش بینی می شد که شبکه ی جهانی کامپیوتری (اینترنت) جایگزین چاپ شود.
ولی همان طور که امروز می دانیم همه ی آن پیش بینی ها نه تنها غلط و بی پایه بودند، بلکه برعکس رسانه هایی مانند رادیو وتلویزیون و حتی شبکه ی جهانی اینترنت باعث شدند میزان استفاده از رسانه های دیگر مانند رسانه های چاپ افزایش هم پیدا بکند.
امروز انواع مختلف رسانه ها را به دو گروه اصلی چاپی و الکترونیکی تقسیم می کنند.
رسانه های چاپی :
آمار و ارقام تهیه شده از سراسر جهان نشان می دهد که استفاده از رسانه های چاپی جهت اطلاع رسانی، به عموم در حال رشد و افزایش است. در پایان هزاره ی دوم ، مجله ی تایمز یوهانس گوتنبرگ ، مخترع آلمانی را، به خاطر اختراع دستگاه چاپ و تاثیر مستقیمی که اختراع او در پرورش افکار عمومی و بروز تحولات اجتماعی، از طریق در دسترس ساختن کتاب برای عموم ، به جا نهاد، به عنوان یکی از چهره های برتر این هزاره انتخاب کرد واختراع او را به عنوان مهم ترین اختراع هزاره ی دوم معرفی نمود.
کارهای چاپی امروزه بسیار متنوع و زیاد شده است . اگر به اطراف خود نگاه کنیم موارد مختلفی از کارهای چاپی مانند کتاب، مجله ، بروشور و… را خواهیم دید.
باید دانست که تقسیم بندی تولیدات چاپی این امکان را فراهم می سازد که مراکز ارائه کننده ی خدمات چاپی بتوانند به صورت تخصصی نسبت به فعالیت های خود، از نظر تجهیزات ، امکانات مورد نیاز، بازاریابی ، حجم کاری و حتی برنامه های توسعه تصمیم گیری و برنامه ریزی کنند.
مفهوم روزنامه نگاری :
روزنامه نگاری الکترونیک (electronic journalism) : منظور از الکترونیک در دانش ارتباطات، رادیو و تلویزیون است.
روزنامه نگاری دیجیتال (digital journalism) : منظور ذخیره کردن محتویات خبری اعم از متن، عکس، صدا و تصویر به صورت صفر و یک بر روی حافظه های دیجیتال از قبیل سی دی، دی وی دی، هارد دیسک، فلاپی دیسک یا فلش دیسک است.
روزنامه نگاری آنلاین (online journalism) : منظور ارائه محتویات خبری اعم از متن، عکس، صدا و تصویر بر روی وب است.
روزنامه نگاری سایبر (cyber journalism) : شکل پیشرفته روزنامه نگاری آنلاین است که تعامل کاربر با دستگاه در آن به حداکثر رسیده است. در روزنامه نگاری سایبر تلاش کاربر به حداقل می رسد در عوض نقش بیشتری بر عهدة دستگاه می باشد
تاريخچهَ پيدايش رسانه های الکترونيک:
در 17 ماه مه 1991،يک مؤسسه ی پژوهشی در ژنو ،معیارها یا استانداردهای شبکه ی جهانی تارنماها را منتشرکرد.در ماه مه1992،یک سال بعد،روزنامه ی”شیکاگو تریبیون”در ایالات متحده امریکا،نخستین نسخه ی روزنامه ی الکترونیکی را با نام”شیکاگو آنلاین”را بر روی مانیتور کامپیوترها فرستاد.
تا ماه اوریل 2001،بیش از 12هزاررسانه ی خبری الکترونیکی در ایالت متحده امریکا موجود بوده است.در دهه ی اول روزنامه های الکترونیکی،نه تنها هزاران رسانه ی خبری تارنماهای خود را راه اندازی کردند،بلکه میلیون ها نفرکاربروگروه های اجتماعی،سیاسی،فرهنگی،اقتصادی ونظایر ان نیزتارنماهای خود را وارد شبکه ی جهانی تارنماها کردند.
تعاریف:
رسانه های سنتی
رسانه های چاپی ( کتاب و مطبوعات )، رادیو و تلویزیون را گویند که مخاطبان را به واسطه یک “روایت خطی” هدایت می کنند.
رسانه های الکترونیک:
رسانه های الکترونیک به معنی انتشار اطلاعات در دوره های زمانی مشخص در قالب صفحات وب بر روی یک شبکه ی اطلاع رسانی یا روی اینترنت است.
محتویات چنین رسانه ای به جای چاپ شدن بر روی کاغذ،به صورت فایلهای کامپیوتری در حافظه ی یک کامپیوتر قرار دارد.این فایلها که در قالب خاصی به نام صفحات وب بهتر می شوند،در دوره های زمانی معینی در یک شبکه ی اطلاع رسانی متصل به اینترنت قرار می گیرند و مخاطبان چنین نشریاتی یعنی افرادی که با کامپیوتر شخصی خود به ان شبکه متصل شود،می توانند صفحات روزنامه را روی صفحه ی نمایش کامپیوترخود ببینند ویا ان را روی کاغذ جاپ وسپس مطالعه کنند.اتصال به شبکه ی اطلاع رسانی موردنظر ممکن است از طریق اینترنت یا در یک شبکه ی داخلی(اینترانت) صورت پذیرد.
مختصات رسانه های الکترونیک و سایبر:
– استفاده از فناوری چندرسانه ای
– فضای نا محدود
– به هنگام سازی و به روز رسانی مداوم
– آرشیو الکترونیکی
– ارایه در شبکه ی داخلی و اینترنت
– ارتباط دو سویه
– محتوای قابل دریافت و پردازش
– کاهش کنترل قدرتهای حاکم بر رسانه و تقویت آزادی بیان
– تجهیزات مورد استفاده
– شمار خوانندگان زیاد
– روزنامه نگاران اینترنتی
– خبرخوانهای اینترنتی
– روشهای نو و مداوم برای آگهی تبلیغ
– روشهای پیاده سازی
ولی باید دید این فرزندان شیکاگو آنلاین را چه باید خواند و این رشد شگفت انگیز را چگونه باید معنا کرد. روزنامه های الکترونیک، روزنامه های آنلاین، روزنامه های دیجیتال، نسخه های دیجیتال و روزنامه های سایبر صرفاً چند نمونه ازنام هایی هستند که به این نوع ازروزنامه ها اطلاق می شود.
اما آنچه که موجب رشد شگفت انگیز روزنامه های دیجیتال شده است، ویژگی های منحصربه فرد و مزایایی است که این روزنامه ها دارند. این ویژگی ها عبارتند از:
1)آزادی از زمان ومکان:
همان طورکه می دانید ما دردنیای مجازی با هیچگونه محدودیت زمانی و مکانی روبرو نیستیم. زمان درفضای مجازی تابع ابدیت نسبی است؛ بدین معنا که ازحیات دائمی برخورداراست و به چای مفهوم زندگی – مرگ که دردنیای فیزیکی با آن روبرو هستیم، با مفهوم زندگی – زندگی برخورد می کنیم. درمورد مکان نیز باید به این نکته اشاره کرد که دنیای مجازی وابسته به یک جغرافیا و یا منطقهَ خاصی نیست، بلکه درفضا بدون هیچگونه مرکزیت و یا وابستگی معلق است. مکان دراین فضا قابلیت شکسته شدن دارد و می توان ازهرنقطه ای وارد فضاهای دیگرشد. ( دکترعاملی – جزوهَ کلاسی، نیم سال تحصیلی 1386-87)
درروزنامه نگاری سایبر نیز زمان و مکان هردو از بین رفته اند. شما به محض تماس با منبع خبری درجهان سایبر درموقعیت بی زمانی و بی مکانی قرارمی گیرید. اختلاف ساعت با کشورها برای دسترسی به اطلاعات و همچنین فاصلهَ مکانی با این کشورها هیچ مفهومی در رسانه های سایبر ندارد. رسانه های سایبر همیشه و لحظه به لحظه درمعرض دید مخاطب قراردارند و به عبارت بهترساعت انتشار برای آنها – که معمولاً برای رسانه های نوشتاری پس ازچاپ می باشد- هیچ مفهومی ندارد و این یعنی دسترسی سریع و مستقیم به اطلاعات.
در این رسانه های نوین، مفهوم شهروند جای خود را به مفهوم تازه ای به عنوان شبکه وند داده و این امربدین معناست که جغرافیا، درقلمرو روزنامه نگاری سایبر جان سپرده است. جغرافیای مخاطب درروزنامه نگاری سایبر یک جغرافیای جهانی و درروزنامه نگاری سنتی یک جغرافیای محلی است. (شکرخواه، 1384:107)
2) پارادایم دوسویه گی یا تعاملی بودن:
یکی ازهیجان انگیزترین ویژگی های روزنامه نگاری سایبر، پارادایم دوسویه گی یا دوسویه بودن رسانه های سایبرو تعاملی بودن آنهاست. همان طورکه مسیراطلاعات ازسوی روزنامه امتداد می یابد، مسیردیگری هم برای مخاطب هست تا اطلاعات خود را برای رسانه ارسال کند. کری هیتر(1989) شش ویژگی تعاملی بودن رسانه های سایبر را اینگونه شناسایی می کند:
1. انتخاب های متنوع و پیچیده و دردسترس
2. تلاش بیشترکاربران
3. میزان پاسخ دهندگی
4. تسهیل ارتباطات بین فردی
5. سهولت درافزایش اطلاعات
6. امکان نظارت برکاربرسیستم
مورد پنجم خاص رسانه های سایبراست که درآن مخاطب درنقش سردبیر( خبرنگار و یا گزارشگر) وارد عمل می شود و به اطلاعات رسانهَ سایبری که درحال مطالعهَ آن است می افزاید. این امرازطریق هایپرلینک کردن نیز امکان پذیراست. دراین صورت مخاطب نه تنها منفعل نیست بلکه کاملاً فعال است.
افزایش اطلاعات درجهان مجازی و ازآن جمله روزنامه های سایبر، به دلیل دیجیتالی بودن این فضاست. منظور ازدیجیتالی بودن همان عددی بودن است. تمامی اطلاعات و داده ها درفضای مجازی به عدد تبدیل می شوند که اصطلاحاً به آن منطق صفر و یکی گفته می شود. این اعداد براساس برنامه ای که به آنها داده می شود، به شکل های گوناگون درآمده و کالاهای متفاوتی را تولید می کنند. بنابراین منطق حاکم برفضای مجازی یک منطق دیجیتالی است ؛ درحالیکه دردنیای واقعی منطق آنالوگی حاکم است. درمنطق آنالوگی همچنان فکرو اندیشهَ انسان به کارگرفته می شود تا داده ها و اطلاعات تغییریابند. سیستم های آنالوگ نیازمند آن است که انسان درکنارش باشد. دراین سیستم اگراشتباهی رخ دهد، بسیاردشوارمی توان آن را تصحیح کرد و دربعضی ازموارد هم اصلاً اکان تصحیح وجود ندارد. مثلاً درروزنامه های سنتی اگراشتباهی رخ دهد باید تا 24 ساعت آینده و شمارهَ بعدی صبرکرد تا بتوان آن را تصحیح کرد؛ درحالیکه در روزنامه های سایبرهرلحظه که افراد اراده کنند امکان برطرف کردن اشتباهات وجود دارد. ویا زمانیکه روزنامه های سنتی به زیرچاپ می روند، دیگرامکان افزودن خبرجدید وجود ندارد ولی در روزنامه های آنلاین لحظه به لحظه امکان به روزکردن اخبار و اطلاعات میسر است.
3 )نزدیک بودن وبی واسطگی:
یکی ازمزایای دیگر روزنامه نگاری سایبر این است که بین تولیدکننده و مصرف کننده واسطه وجود ندارد و چیزی شبیه به ارتباط چهره به چهره است. به عبارت بهتر، هردوطرف همیشه به هم دسترسی دارند و امکان بازخورد به طور لحظه به لحظه برای طرفین موجود است. درچنین حالتی کاربران رسانه های سایبربه راحتی آنچه خوانده اند نظرمی دهند. این عامل موجب می گردد تا مخاطب فعال باشد نه صرفاً یک گیرندهَ منفعل، درنتیجه موجب جذب بیشترمخاطب می گردد. به همین خاطراست که اغلب جوانان ترجیح می دهند ازروزنامه های سایبر استفاده کنند؛ چراکه روزنامه های سنتی یک مسیریک سویه است و همچون خیابانی یکطرفه که تنها روزنامه نگاران به فعالیت می پردازند.(شکرخواه ،1384:113)
( 4فرامتن وادبیات جهانی واژه ها:
فرامتن ازدیگر مزایای روزنامه نگاری سایبراست. استفاده ازاین امکان، به معنی دستیابی مخاطب به ادبیات جهانی یک واژه است. به دیگرسخن هرواژه ای که به صورت فرامتنی عرضه می شود، امکان دستیابی شما را به تمام اسناد مربوط به آن واژه دراینترنت فراهم می سازد. فرامتن ازجذاب ترین وجوه رسانه های سایبراست. مفهوم فرامتن این است که متون درجهان رسانه های سایبر به یکدیگر گره خورده اند و زمان ومکان دراین گره خوردگی نابود شده است. استفاده ازفرامتن به روزنامه نگاران سایبرازجنبهَ سندیت بخشیدن و معتبرتر ساختن آنچه گزارش می شود کمک بی سابقه ای می کند.(شکرخواه،1384:113)
استفاده ازویژگی فرامتنی ازطریق هایپرلینک کردن امکان پذیراست. بنابراین می توان گفت که منطق کارمجازی مبتنی برتولید فراگیر، توزیع فراگیرو مصرف فراگیراست. بدین معنا که یک کاربرای بی نهایت تولید، یک کاربرای بی نهایت خدمات و یک کاربرای بی نهایت مصرف صورت می گیرد. درحالیکه منطق کارفیزیکی مبتنی بریک کاربرای یک تولید، یک کاربرای یک خدمت و یک کاربرای یک مصرف است.
یک کاربرمی تواند هنگام مطالعهَ اخباربرروی صفحهَ وب، به طورهمزمان پنجره های دیگری را نیزگشوده و ازاخبارو اطلاعات دیگرسایت ها هم استفاده کند و به مقایسه بپردازد. همچنین می تواند درکنارمتن موجود ازانواع گرافیک های ثابت و متحرک، تصاویرتغییریابنده و صدا وموزیک استفاده کند تا تأثیرگذاری مطلب به اوج خود برسد. اما دررسانه های چاپی هیچکدام ازاین امکانات وجود ندارد و تنها تصویراست که البته آن هم بدون تغییرمی ماند و برای یک شماره هم ثابت است.
ازدیگرمزایای روزنامه های سایبرمی توان به موارد زیراشاره کرد که به دلیل وجود محدودیت دراین مقاله تنها به برشمردن آنها اکتفا می کنم.
– پایائی و جنبهَ تکمیلی متن
– گرافیک متحرک، صدا و تصویر
– پیکربندی محتوا
– شخصی شدن
– نسل ها و کارکردها
– توزیع افقی وبدون سلسله مراتب
– گردآوری و توزیع ویژه
کاستیهای رسانه های نوین در مقایسه با رسانه های سنتی:
– سختی مطالعه روی صفحه ی نمایش
– وابستگی به فناوری روز
– حذف درآمد تکفروشی
– هزینه ی بالای نیروی متخصص وتجهیزات نوین
– امکانات ودانش انفورماتیک محدود مخاطبان
– کیفیت پایین وگرانی ارتباطات اینترنتی
– غیر تخصصی شدن روزنامه نگاری به واسطه ی حضورروزنامه نگاران کم تجربه،اما متخصص در امور رایانه ومخابرات
– منابع ناموثق خبر؛چرا که هرکس می تواند منبع خبر باشد.در حالی که انعکاس اخبار موثق برای حفظ مخاطب یکی از مهمترین دستورکارهای رسانه های چاپی است.
– زمان ماندگاری پیام در رسانه های الکترونیکی کمتر از روزنامه های چاپی است.
– مشکلات و محدودیت های فنی
– محدودیتهای اصول اخلاقی حرفه ای (فصلنامهَ رسانه،صفحهَ165)
رسانه و مدرنيته
تعامل رسانه اي
بيشترين اشکال تعامل اجتماعي در تاريخ بشر به صورت رودر رو بوده است .افراد از طريق گرد همائي و تبادل اشکال نمادين در محدوده يک مکان فيزيکي مشترک، با هم تعامل داشته اند. سنت ها پيش از هر چيز خصلتي شفاهي داشته و بقايشان به فراگرد مداوم نوسازي از طريق داستانگوئي و فعاليت ها ي مربوط به آن، در بافت هاي تعاملي رودررو وابسته بوده و دستيابي جغرافيائي نيز به نسبت محدود بوده است.
تحول رسانه هاي ارتباطي، اشکال جديد عمل و تعامل و نيز انواع جديد روابط اجتماعي را به وجود مي آورد. با تحول رسانه هاي ارتباطي، تعامل اجتماعي از مکان فيزيکي جدا شده، آنچنانکه افراد با وجود آنکه در يک محيط مشترک زماني- مکاني سهيم نيستند، مي توانند با يکديگر تعامل داشته باشند.
سه نوع تعامل
براي کاوش در انواع وضعيت تعاملي تشخيص سه نوع تعامل رودر رو، رسانه اي و شبه تعامل رسانه اي مفيد خواهد بود.
• تعامل رودر رو:
در يک بافت هم حضور به وقوع مي پيوندد، شرکت کنندگان نسبت به هم حضور بي واسطه دارند و در يک سيستم مرجع زماني- مکاني مشترک سهيم اند و از اصطلاحات و اسم هاي اشاره استفاده کرده تا ابهام مورد بحث را برطرف کنند. اين تعامل در سرشت خود ويژگي گفت و شنودي (ديالوژيک) دارد.
• تعامل رسانه اي:
شامل استفاده از يک رسانه فني است که اطلاعات يا محتواي نمادين را قابل انتقال و ارسال به افرادي ميکند که در دوردست از نظر زمان, مکان يا هر دو قرار دارند. تعامل رسانه اي در طول زمان و مکان گسترده است و اشکالي همچون نامه نويسي, گفت و گوي تلفني و از اين قبيل است به همين جهت, تعامل رسانه اي منش بازتري نسبت به تعامل رودررو دارد.
• شبه تعامل رسانه اي:
در سرشت خود حالت مونولوژيک دارد.بدين لحاظ که جريان ارتباط به طور عمده يک طرفه است .به عنوان مثال، خواننده يک کتاب، بيش از هر چيز گيرنده شکلي نمادين است که سازنده آن طالب پاسخ مستقيم و آني نيست. شبه تعامل رسانه اي موقعيتي منتظم وسازمان يافته است که در آن بعضي از افراد عمدتا در ساخت اشکال نمادين براي ديگراني که حضور فيزيکي ندارد، درگيرند، در حالي که افراد ديگر عمدتا در دريافت اشکال نمادين که به وسيله گروه نخست ساخته شده و در برابر آنها پاسخ يا واکنشي نمي توانند داشته باشند، ولي مي توانند علقه هاي دوستي، محبت يا وفاداري با ايشان برقرار سازند، شرکت دارند.
شبه تعامل رسانه اي با تعامل رو در رو وتعامل رسانه اي تفاوت دارد.جهت گيري شرکت کنندگان در تعامل رو در رو وتعامل رسانه اي به سمت ديگران خاصي است وشرکت کنندگان، براي اين ديگران کردار، گفتار وچيزهايي از اين قبيل مي سازند، اما در مورد شبه تعامل رسانه اي، اشکال نمادين براي گستره نامعيني از گيرندگان بالقوه ساخته مي شود.
تاسيس خبر گزاري هاي بين المللي
تحول دوم قرن 19 تاسيس نمايندگي هاي خبري بين المللي است. خبر گزاري ها با جمع آوري و انتشار خبر و ديگر اطلاعات در گستره هاي بسيار پهناور سر وکار داشتند. آنها پس از يک دوره رقابت در اين کار سر انجام در تقسيم جهان به حوزه هاي عملياتي اختصاصي به توافق رسيدند.
چنانکه يک نظام چند جانبه شبکه هاي ارتباطي به وجود آوردند که از نظر وسعت به گونه موثري جهاني بود. خبر گزاري ها از نزديک با مطبوعات کار کرده و اطلاعاتي که قابل چاپ وانتشار براي مخاطبان بيشمار بود، فراهم مي آوردند. بدين ترتيب خبرگزاري ها به شبکه هاي ارتباطي که از طريق چاپ (و بعدا راديو وتلويزيون) به بخش مهم و در حال رشدي از جمعيت مي رسيدند، متصل بودند.
به لطف معاهده ” هم پيماني خبرگزاري ها ” در سال 1869 رويتر مناطق امپراتوري بريتانيا و خاور دور؛ آواس امپراتوري فرانسه، ايتاليا، اسپانيا و پرتغال و ولف درمناطق آلمان، اتريش، اسکانديناوي و روسيه را بدست آورد.
کارتل خبر گزاري هاي سه گانه تا آغاز جنگ جهاني اول برجمع آوري و انتشار بين المللي خبر مسلط بود.
به واسطه توسعه دو خبرگزاري آمريکايي آسوشيتدپرس و يونايتد پرس از زمان جنگ دوم جهاني تاکنون، چهار خبرگزاري عمده رويترز، آسوشيتدپرس ، يونايتد پرس( آسوسيشن) اينتر نشنال و آژانس فرانس پرس موقعيت مسلط خود را در نظام بين المللي جمع آوري و انتشار اخبار واطلاعات ديگر حفظ کرده و به صورت بازيگران اصلي نظم جهاني اطلاعات باقي مانده اند.
به همت يونسکو تقاضاي همه جانبه براي سازماندهي مجدد نظم جهاني اطلاعات و ارتباطات شکل گرفته است که با مقاومت شديد گروه هاي ذي نفع غربي مواجه شد و به دنبال آن ايالات متحده و بريتانيا از عضويت يونسکو بيرون آمدند.
اخلاق در رسانه ها
از آغاز شكل گيري رسانه ها دو نقش متمايز براي آنها لحاظ شده است: ايجاد آگاهي اجتماعي در جامعه و يك فعاليت تجاري پول ساز و سودآور. كساني كه در اين قلمرو كار مي كنند به طور معمول يكي از اين دو نقش را جدي تر مي گيرند. هريك از اين نقش ها لوازمي براي نظام اخلاقي رسانه دارند. در چارچوب نقش اول، رسانه حتي ممكن است خود را هادي و مبشر جامعه به امور اخلاقي بداند، البته گاه همين تلقي ممكن است شكل زورمدارانه پيدا كرده و رسانه براي رسيدن به هدف خويش هيچ اصلي را رعايت نكند. نوع رسالتي كه رسانه براي خويش قائل است تعيين كننده اصول اخلاقي آن است. در مقابل رسانه اي كه صرفاً هدف سودآوري دارد، اگر اين هدف را در كوتاه مدت لحاظ كند به طور طبيعي از هيچ نوع عملي فروگذار نمي كند، ولي اگر هدف سودآوري را در بلندمدت ببيند، خود را ناچار از رعايت اصول اخلاقي جاري در جامعه مي بيند. در اين حال رسانه به طور تاكتيكي از هنجارها و ارزش هايي كه غلبه بيشتري دارند تبعيت مي كند.
رسانه اي كه در جهت سودآوري حركت مي كند به ارضاي نيازهاي ارتباطي مردم مي انديشد. بنابر اين، اگر مردم بخواهند عكس متهم يا مجرمي را ببينند، بايد در اختيار آنها قرار گيرد. ولي چنين رسانه اي توجه به اين نكته ندارد كه معرفي يك متهم با عنوان مجرم، يا صرفاً به عنوان متهم، يا پس از اثبات جرم به شكل مجرم، پايان حيات اجتماعي آن فرد است. يك فرد ممكن است مجازات قانوني خويش را متحمل شود و بتواند دوباره به زندگي اجتماعي بازگردد ولي رسانه ها با انعكاس خبر و برانگيختن جنجال پيرامون آن موضوع يا فرد مي توانند اين كار را بسيار دشوار كنند. قانون و نظام اخلاقي كل جامعه مي توانند مانع از بروز چنين مشكلاتي شوند. در مقابل، اگر رسانه اي ايجاد آگاهي را يكسويه ببيند و تلاش كند نقطه بهينه اي ميان حفظ مردم و آگاهي دادن به آنها انتخاب كند، روش هاي ديگري را در پيش مي گيرد. به عنوان نمونه كسي مي تواند به انواع مسايل فكري و شخصي افراد در رسانه ها اشاره كند و اين كار را جزء وظايف آگاهي رساني خويش بداند. در اين حال ممكن است حقوق افرادي كه از آنها نامي برده شده نقض شود. ولي اگر حق پاسخگويي به افراد داده شود، اين كار دو كفه ترازو را متعادل مي كند. نمونه ديگر از جمع آمدن حقوق فردي و حق آگاهي يافتن مسأله عدم افشاي منبع خبر توسط يك رسانه است. يك رسانه ممكن است تشخيص دهد كه خبر دريافتي از يك فرد بايد به اطلاع مردم برسد، ولي نبايد به گونه اي عمل كند كه تبعات ناخواسته و نامطلوبي براي منبع خبر داشته باشد. اين مورد را مي توان تحت عنوان جلب اعتماد افراد توسط رسانه ها نيز قرار داد.
در جوامع سرمايه داري، دست اندركاران روزنامه نگاري، تبليغات و سرگرمي ها، اغلب به يك مؤسسه مشابه تعلق دارند و به طور مستقيم يا غيرمستقيم در كارشان با هر سه عرصه رسانه اي برخورد مي كنند. برخي از آنها، مشكلات هر سه عرصه را پشت سر گذاشته اند، براي مثال كارهاي كليشه اي به خوبي جا افتاده و در تمامي وسايل ارتباط جمعي نفوذ كرده است. احساس گرايي و استفاده از عواطف هيجان هم در كارهاي گزارش، مستند و سرگرميها متداول است. از تركيب منافع كارهاي مربوط به رسانه ها، پنج مسأله اصلي دستور كار را تحت الشعاع قرار مي دهد: رازداري و رعايت حريم خصوصي افراد (Privacg)، گفتن حقيقت، انتفاع، خشونت (Violence) و مشاركت دموكراتيك بر طبق مقتضيات شغلي. هريك از اين مسايل اخلاقي در سطوحي مشخص ظاهر مي شوند. براي مثال «بهره برداري» در اخلاق كاري يا تجارت يك اصل است و در جهان حرفه اي به بحث گذارده مي شود. خشونت در رسانه ها، علماي اجتماعي و تئوريسين هاي نظام هاي مختلف را به خود جلب كرده است، هر چند كه به هيچ قيمتي نمي توان از محتواي تركيبي اخلاق رسانه اي كاست زيرا آن را به ابتذال خواهد كشيد.
منبع:
http://fkhalafi.blogfa.com/post/85/
