کتابی درباره «اخبار جعلی» منتشر شد

به گزارش پایگاه خبری آموزشگاه رسانه، این کتاب در ۲۱۲ صفحه، با قیمت ۲۸ هزار تومان توسط نشر ثانیه به چاپ رسیده و در معرفی آن عنوان شده است: 

کتاب «اخبار جعلی، روزنامه‌نگاری و اطلاعات فریبکارانه» به دنبال ارائه یک برنامه درسی است و به مسئله جهانی در حال ظهور اطلاعات فریبکارانه پاسخ می‌دهد که با جوامع به طور کلی و روزنامه‌نگاری به طور اخص در ارتباط است. این برنامه درسی به گونه‌ای طراحی شده است تا چارچوبی را به مربیان روزنامه‌نگاری و درس‌هایی را برای کمک به دانشجویان  و مربیان روزنامه‌نگاری و حل مسائل مربوط به «خبر جعلی» ارائه دهد. همچنین راهنمای مفیدی برای تمرین روزنامه‌نگاران باشد.

کتاب، نظرات مدرسان برجسته روزنامه‌نگاری بین‌المللی، محققان و متفکران را به منظور به روزرسانی روش روزنامه‌نگاری و تمرین برای مقابله با چالش‌های اطلاعات فریبکارانه، اطلاعات غلط و حتی اطلاعات مضر را در برمی‌گیرد و به عنوان یک الگوی آموزشی طراحی شده است تا چارچوب‌ها و درس‌های لازم را در اختیار مربیان و کارورزان روزنامه‌نگاری و همچنین دانشجویان دانشکده‌های روزنامه‌نگاری قرار دهد و به آن‌ها کمک کند تا مسائل مرتبط با اخبار جعلی را به خوبی مدیریت و هدایت کنند.

نویسندگان در این کتاب از این‌که تصور شود «اخبار جعلی» معنایی سرراست و عامه فهم دارد پرهیز دارند، زیرا معتقدند «خبر» اطلاعاتی است قابل راستی‌آزمایی که در راستای منافع عمومی تولید و عرضه می‌شود و بر همین اساس اطلاعاتی که فاقد این معیارها باشد، شایستگی این را ندارد که عنوان خبر را با خود یدک بکشد. بنابراین از این نظر می‌توان گفت که اخبار جعلی از دو کلمه کاملاً متضاد «اخبار» و «جعلی» تشکیل شده تا بتواند از این طریق اعتبار اطلاعاتی را که در مرز برخورداری از قابلیت راستی‌آزمایی و تطابق با منافع عمومی قرار دارند، نظیر اخبار واقعی، تضعیف و تخریب کند.

این کتاب برای درک بهتر دستکاری‌هایی که با هدف سوءاستفاده، در زبان و ژانرهای متعارف خبری صورت می‌گیرد، با این موارد به عنوان کلاهبرداری و گونه‌ای خاص از اطلاعات جعلی و فریبکارانه برخورد می‌کند که به طور فزاینده‌ای در قالب‌های متنوع «اطلاعات فریبکارانه» عرضه می‌شوند.

هادی خانیکی، استاد دانشگاه علامه طباطبایی و رییس پیشین کرسی ارتباطات علم و فناری یونسکو در دانشگاه علامه طباطبایی، محمد سلطانی‌فر، استاد دانشگاه و سیدضیاء هاشمی، مدیرعامل ایرنا نیز مقدمه‌هایی بر این کتاب نوشته‌اند.

هادی خانیکی در مقدمه این کتاب نوشته‌ است: تولید، پخش و پذیرش اخبار جعلی مبتنی بر وجود زمینه مساعد اجتماعی است، در شرایطی که جامعه با فروبستگی‌ها یا محدودیت‌هایی در انعکاس اخبار واقعی روبه‌رو است یا سرمایه اجتماعی، اعتماد سیاسی و امید به آینده رو به‌ کاهش نهاده و همبستگی اجتماعی تضعیف شده است، زمینه رشد و گسترش اخبار جعلی نیز فراهم می‌شود. در این شرایط «اخبار جعلی» به‌صورت کالایی درمی‌آید که بازار مناسب دارد و در پوشش «اخبار شهروندی» وارد حوزه پیام می‌شود. برای «اخبار جعلی» در چنین وضعیتی می‌توان کارکردهای سیاسی (تخریب و تضعیف رقیبان)، کارکردهای اجتماعی (منازعات هویتی و قومی و مرکز- پیرامونی) و کارکرد اقتصادی (درآمدزایی) قائل بود. حال این فرآیند و ساز و کارهای برآمده از آن گرفتار شدن مردم عادی و بی‌خبر در سیلابی از اخبار و اطلاعات نادرست و جهت‌دار است که معمولاً در شبکه‌های اجتماعی خانوادگی و دوستی و حلقه‌های بسته غیررسمی بارها و بارها بازنشر می‌شوند.

گای برگر، مدیر بخش آزادی بیان و توسعه رسانه‌ها و دبیر برنامه بین‌المللی توسعه ارتباطاتِ یونسکو در پیش گفتار این کتاب اشاره دارد که این کتاب راهنما، به‌نوعی فراخوان به اقدام عملی است؛ همچنین روزنامه‌نگاران را ترغیب می‌کند که در گفت‌وگوهای اجتماعی درباره این‌که مردم عموماً چگونه درباره اعتبار اخبار تصمیم می‌گیرند و این‌که چرا برخی از افراد اطلاعات تأییدنشده را به اشتراک می‌گذارند، مشارکت کنند. این فرصت مهمی برای رسانه‌های خبری، دانشکده‌های روزنامه‌نگاری و دانشجویان آن‌ها و مربیان رسانه‌ای و کارورزان‌شان محسوب می‌شود تا از این طریق تعامل مدنی قوی‌تری با مخاطبان برقرار کنند.

با توجه به شرایط موجود باید گفت زمان آن فرارسیده است که رسانه‌های خبری به معیارها و اخلاقیات حرفه‌ای نزدیک‌تر شوند تا از انتشار اطلاعات تاییدنشده جلوگیری کنند. رسانه‌های خبری همچنین باید فاصله خود را از اطلاعاتی که ممکن است مورد توجه برخی از مردم قرار گیرد ولی در راستای منافع عمومی نیست، حفظ کنند.

روزنامه‌نگاری همچنین باید فعالانه به کشف و افشای انواع و اشکال جدید اطلاعات فریبکارانه بپردازد. این مأموریتی مهم برای رسانه‌های خبری است و گزینه جایگزین را برای رویکردهای مبتنی بر تنظیم مقررات و قانون‌گذاری در زمینه مبارزه با  «اخبار جعلی» ارائه می‌کند. در راستای انجام چنین ماموریتی و به‌عنوان پاسخی فوری به یک موضوع داغ و مخرب، باید راهبردهای میان‌مدت بیشتری را تکمیل و تقویت کرد؛ نظیر بالابردن سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی که می‌تواند مخاطبان را توانمند سازد تا تشخیص دهند چه چیزی خبر است و چه چیزی اطلاعات فریبکارانه و ‌اطلاعات غلط محسوب می‌شود. اطلاعات فریبکارانه یک موضوع داغ و حساس است که پوشش قوی آن (روشن کردن ابعاد مختلف آن برای مردم) خدمات روزنامه‌نگاری برای جامعه را تقویت خواهد کرد.

در معرفی جواد دلیری، مترجم این کتاب هم آمده است: جواد دلیری از سال ۱۳۷۴ روزنامه‌نگاری را از تحریریه روزنامه ایران آغاز و ۱۰ سال در این روزنامه به عنوان خبرنگار  فعالیت  کرد. او دبیر سرویس سیاسی روزنامه اعتماد ملی (۸۷-۸۴)، دبیر سرویس سیاسی روزنامه فرهیختگان (سال ۱۳۸۸)، سردبیر سایت جماران و پرتال امام خمینی و مدیر کاربران این مجموعه (۹۱-۸۹)، دبیر ویژه‌نامه‌ها و معاون سردبیر روزنامه اعتماد از سال ۱۳۹۰ و سردبیر این روزنامه از سال ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۶، عضو شورای سردبیری روزنامه همشهری به مدت یک سال (۹۷-۹۶) و سردبیر روزنامه ایران از سال ۱۳۹۶ تا کنون بوده است. دلیری دانش‌آموخته روزنامه‌نگاری و در حال حاضر دانشجوی رشته مدیریت رسانه در مقطع دکتری است. 

انتهای پیام