تنها کارخانه تولید کاغذ ایران ارز می گیرد کاغذ وارد می کند!

محمد حیدری ضمن اینکه از تکمیل شدن لیست های واردکنندگان و دریافت کنندگان کاغذ و آغاز رسیدگی جدی تعزیرات در این حوزه خبر داد، راه حل جلوگیری از افزایش قیمت کاغذ را ورود دولت به بحث واردات و نظارت شدید تعزیرات در توزیع می داند.

وضعیت افزایش بی رویه قیمت کاغذ به جایی رسیده که هر روز با تیترهایی از قبیل به شماره افتادن نفس مطبوعات و ناشران روبرو هستیم و تقریبا در ده روز اخیر، روزی نیست که اخباری مبنی بر تلاش دولت برای حل این مشکل به گوش نرسد. اما در یک جستجوی میدانی با مسائلی از قبیل فاکتورسازی، احتکار، عدم نظارت صحیح و از همه بدتر نایاب بودن کاغذ مواجه می شویم. عده ای راه حل را در یکسان سازی نرخ ارز تخصیص یافته به کاغذ برای جلوگیری از پدید آمدن بازار سیاه، عده ای در سخت گیری نظارت ها و برخی حمایت و تامین مواد اولیه برای تولید داخلی می دانند.

 بر همین اساس با محمد حیدری، دبیر انجمن صنفی مدیران رسانه و یکی از اعضای کارگروه کاغذ، گفتگوی تفصیلی انجام دادیم تا این مساله را از نگاه او بررسی کنیم چرا که ضمن اینکه روزنامه نگار است و صاحب نشریه است، با توجه به جایگاهش در انجمن، از وضعیت همکاران خود بیشترین اطلاع را دارد و همچنین عضو کارگروه کاغذ است و مستقیما از آنچه در این تشکل دولتی که عهده دار مسئولیت تنظیم بازار حوزه کاغذ است، نیز خبر دارد.

چیزی به اسم تولید داخلی کاغذ نداریم

محمد حیدری دبیر انجمن مدیران رسانه و عضو کارگروه کاغذ در مورد مشکلات موجود در بازار کاغذ از حوزه تولید داخل آغاز کرد و به خبرنگار ما گفت: ما چیزی به عنوان «تولید داخلی کاغذ» نداریم. صنایع چوب و کاغذ مازندران در بحران قرار دارد و متاسفانه سال گذشته، به رغم اینکه این شرکت رقم قابل توجهی ارز دریافت کرده، تا باتوجه به کمبود منابع چوب در کشور، بتواند خمیر کاغذ وارد کند،  اقدام به واردات کاغذ کرده است.

وی افزود: تاسف آور این است که وقتی این شرکت کاغذ وارد کرد، در زمره وارد کنندگان قرار گرفته اما معلوم نیست که کاغذ وارداتی خود را چه کرده است، به چه کسی و با چه شرایط فروخته است. نکته جالب تر اینکه خط تولیدش را از کاغذ رول به تحریر تغییر داده و قیمتی هم که اعلام می کند کیلویی دوازده هزار تومان است. این در حالی است که اگر حتی ارز نیمایی در واردات کاغذ جاری شود، باز هم کاغذ خارجی از داخلی ارزان تر است در صورتی که کیفیت کاغذ داخلی به مراتب ضعیف تر است.

این روزنامه نگار ادامه داد: ما در زمینه تولید داخلی این مشکل را با این کارخانه داریم و وزارت صنعت باید تکلیف آن را مشخص کند که اگر قرار است این کارخانه فعال باشد نباید وارد کننده شود و کیفیت تولیداتش را هم افزایش دهد وگرنه، آن را جمع کرده و اعلام کنند که ما در ایران کارخانه تولید کاغذ نداریم.

صدور مجوزهای موازی و خارج از قواعد مصوب برای واردات کاغذ

محمد حیدری سپس به مقوله واردات کاغذ ورود کرده و در این زمینه گفت: در سال ۹۶ مجموع کاغذ به ایران در حوزه چاپ و تحریر، ۳۹۰ هزار تن بود. تاکید می کنم که این رقم بدون احتساب کاغذ صنعتی و کارتن سازی است. با شروع تحریم ها طبیعی است که همه چیز افت کرده بنابراین و براساس ارزیابی ما، تیراژ نشریات هم حدود چهل تا پنجاه درصد کاهش یافته ولی مجموع کاغذ چاپ و تحریر وارداتی در سال ۹۷ چیزی در حدود ۲۷۰ هزار تن بوده است.

این عضو کارگروه کاغذ، در ادامه و در پاسخ به این سوال که آیا مجوز ورود همه این مقدار کاغذ را وزارت ارشاد و کارگروه کاغذ صادر کرده و همه آن به مطبوعات و ناشران تحویل شده است؟ اظهار داشت: خیر این طور نیست. وقتی افزایش قیمت کاغذ در شش ماهه اول سال گذشته آغاز شد، دولت و وزارت ارشاد به این توافق رسیدند که یک ستاد تنظیم بازار ایجاد کنند و این ستاد از شهریور ماه سال گذشته، آغاز به کار کرد. اما پیش از آن، چند شرکتی بودند که ارز دولتی دریافت کرده، اما کاغذی وارد نکرده و متواری بودند. حال سوال اینجا است که چه کسی به این افراد مجوز واردات داده بود؟ وزارت صمت. چه کسی به آنها ارز داده بود؟ بانک مرکزی. بر اساس چه ضابطه ای این کار صورت گرفته بود؟ معلوم نیست!

وی تصریح کرد: ما برای واردات قواعدی داریم و بویژه وقتی کسی می خواهد ارز حمایتی دریافت کند، به پیشینه او مراجعه می شود و بر اساس عملکرد گذشته اش مجوز دریافت می کند. به عنوان مثال اگر پنج هزار تن کاغذ در سال گذشته وارد کرده است، می تواند شش هزارتن بیاورد نه اینکه با یک جهش نجومی، صد هزار تن کاغذ وارد کند! و اگر سال گذشته کاغذی وارد نکرده باشد، اساسا امسال مجوزی دریافت نخواهد کرد. این که چگونه برخی از این شرکت ها خارج از این قواعد و در حالی که کارشان واردات و فروش کاغذ نبوده، مجوز و ارز دریافت کرده اند؛ روشن نیست.

گرفتاری بازرگانان مورد تایید کارگروه، رهایی واردکنندگان دیگر

دبیر انجمن صنفی مدیران رسانه ادامه داد: اما نکته کلیدی این است که از زمانی که این کارگروه با حضور نماینده وزارت صمت، بانک مرکزی، تعزیرات، گمرک و با ریاست دکتر انتظامی برای سامان دادن وضعیت کاغذ تشکیل شده است، این کارگروه موظف به قیمت گذاری، تایید اهلیت وارد کنندگان و تسهیل در جریان واردات است؛ اما ذیل این، نظارت بر توزیع هم هست. از حد فاصل یکم شهریور تا پانزدهم اسفندماه، با مصوباتی، برای واردات در مجموع دویست هزار تن کاغذ، مجوز صادر کرده است. اما نقص کار در اینجا است که کل مصوبات کارگروه نزدیک به ۲۰۰ هزار تن است اما چیزی که از گمرک خارج شده تنها ۲۳ هزار تن است! آیا همه این دویست هزار تن ارز گرفته اند؟ خیر. چون مجوز خیلی از این دویست هزار تن، به دلیل تاخیر در صدور پروفورما منقضی شدند، خیلی از اینها در پیچ و خم بانک و وزارت صنعت ماندند و ما، عدم همکاری این مجموعه ها با کارگروه را می دیدیم.

وی افزود: یک نکته جالب تر این است که بعد از اینکه این کارگروه تصویب شده و با این همه زحمت ۲۳ هزار تن کاغذ وارد کرده است، به طور همزمان و موازی وزارت صمت به اسم واردات صنعتی، اجازه واردات نزدیک به صد هزار تن را داد و این صد هزار تن به سرعت توانسته اند، با تایید مدیر کل سلولز وزارت صمت، ارز هم بگیرند و هیچ کدام از چالش هایی که برای بازرگانان مصوب کارگروه ایجاد شده، برای آن بخش ایجاد نشده است!

محمد حیدری گفت: من می گویم آنها از شانس بیشتری برخوردار بودند و نمی خواهم بگویم که خدای نکرده در این مورد فسادی وجود داشته است. اما می گویم که اگر قرار بوده که با ارز ۴۲۰۰ تومانی کاغذی وارد ایران شود، علی القاعده باید از طریق کارگروه وارد می شد. این ارز حمایتی برای شانه و کارتن تخم مرغ یا کاتالوگ واحد های صنعتی نبوده، همانطور که با این استدلال که کاغذ گلاسه کاغذی لوکس و غیر ضروری است،  ارز حمایتی به این کاغذ داده نمی شود و از چهار گروه حمایتی حذف شده است.

کاغذ وارد شده کارگروه چه شد؟

وی در پاسخ به این سوال که کاغذ وارد شده کارگروه چه شد؟ تصریح کرد: هر کسی که از طریق کارگروه اقدام می کند باید یک تعهد محضری بدهد که کاغذش را ذیل کارگروه توزیع کند بر همین اساس از این ۲۳ تن یازده هزار تن سهم مطبوعات بوده که به صورت رول وارد شده و ۱۲ هزار تن مابقی سهم ناشران بوده که به صورت بند وارد شده است. کارگروه لیست و جدول این توزیع را دارد. یعنی در حوزه مطبوعات معاونت مطبوعاتی جدول توزیع را دارد گرچه از اینکه بر اساس چه پارامترهایی آنرا میان رسانه ها توزیع کرده خبر ندارد در واقع کارگروه تا این حد نظارت دارد که بازرگان کاغذ را به معاونت مطبوعاتی تحویل داده است. این معاونت در زمان آقای سلطانی فر بر اساس ساز و کار خودش توزیع می کرد و در حال حاضر هم آقای خدادی  به تازگی منصوب شده اند و هنوز در مورد روش ایشان نمی توان نظری داد.

با تکمیل شدن لیست واردکننده ها و دریافت کنندگان کاغذ تعزیرات ورودخواهد کرد/هشداری برای صاحبان رسانه

این عضو کارگروه کاغذ در پاسخ به این که به نظر می رسد نظارت نمی تواند به خوبی اعمال شود چرا که نیروهای نظارتی بسیار پر مشغله و کم تعدادند، گفت: اینطور نیست که نیروهای نظارتی فرصت رسیدگی نداشته باشند، بلکه مشکل این بود که مدتها بود که لیست شرکت ها و مصرف کنندگان را رییس کارگروه مطالبه می کرد و از زیر مجموعه ها به ایشان تحویل نمی دادند که فکر می کنم بالاخره این لیست ها، شامل همه افرادی که از وزارت خانه کاغذ تحویل گرفته اند، تا اوایل اردیبهشت تکمیل و به ایشان تحویل داده شد.

دبیر انجمن مدیران رسانه در این بخش با هشدار به همکارانش گفت: اگر همکاری کاغذی گرفته است حتما گروه نظارتی به سراغش خواهند رفت و مدارکی را مبنی بر اینکه آن کاغذ چگونه مصرف شده خواهند خواست و اگر کاغذ دریافتی تبدیل شده باشد باید مشخص باشد که چرا و چگونه این اتفاق افتاده است.

وی تصریح کرد: در این لیست ۱۳۳ شرکت واردکننده هم حضور دارند که اجناس را وارد کرده اند و بخشی را به کارگروه تحویل داده اند و وضعیت بخش دیگر آن معلوم نیست! این تعداد مربوط به شرکت هایی است که از اول شهریور سال گذشته، با تصویب کارگروه، اقدام به واردات کرده اند.  لذا تعزیرات این لیست ها را دیر دریافت کرده است اما کار نظارت را آغاز کرده و دو مدیرکل در تعزیرات حضور دارند که یکی بر امور مطبوعات و دیگری بر واردکنندگان نظارت دارد. یعنی شک نکنید که احتمالا تا تیرماه، سراغ همه کسانی که در این چارچوب کاغذ گرفته اند و خدای نکرده آن را فروخته اند، می روند؛ چرا که این ارز حمایتی است و باید به دست مصرف کننده نهایی برسد.

حیدری در مورد فاکتور سازی هم گفت: اگر سال گذشته این اتفاق می افتاد به دلیل فاصله کم ارز دولتی با ارز آزاد، تنها برای دورزدن اداره دارایی بود، اما امسال با توجه به فاصله زیاد ارز حمایتی و آزاد، همه کسانی که فاکتور فروخته اند یا کارهای مشابه این انجام داده اند، با برخورد تعزیراتی مواجه خواهند شد و به مشکل می خورند.

دلیل واقعی گرانی کاغذ چیست؟

وی در ادامه تصریح کرد: با این تفاسیر، سوال اینجاست که دلیل اینکه کاغذ به طور عجیبی افزایش قیمت داشته و به کیلویی پانزده تا شانزده هزار تومان رسیده ، کمبود کاغذ است. در واقع در سال ۹۶ کاغذ وارداتی برای مطبوعات ۹۰ هزار تن بوده است و در سال گذشته، در خوشبینانه ترین حالت خیلی کمتر از این مقدار بوده، ضمن اینکه خیلی از موسسات بزرگ ما، که من نمی خواهم نامشان را ببرم، مازاد بر مصرفشان کاغذ آورده اند و شنیده ایم این مازاد را فروخته اند. بخشی از آن، با توجه به مصرف دوگانه کاغذ چاپ و نشر، به کارهای صنعتی اختصاص پیدا کرده اند و بخشی دیگر، متاسفانه احتکار شده و سرنوشت اینها نامعلوم است.

محمد حیدری تاکید کرد: میزان واردات کاغذ روزنامه به رغم کاهش تیراژها، کم بوده، چرا که اگر کافی بود، به رغم وجود این بازارهای آزاد، از مبلغی حدود ده هزار تومان بالاتر نمی آمد و اگر الان هم کاغذ به بازار تزریق شود، قیمت آن پایین می آید.

ارز نیمایی تیر خلاصی بر پیکر مطبوعات خواهد شد

وی در پاسخ به این سوال که اگر ارز آزاد به کاغذ تخصیص پیدا کند چه تاثیری در قیمت کاغذ خواهد گذاشت؟ گفت: در حال حاضر با توجه به مصوبه هفته گذشته نرخ ارز کاغذ آزاد نیست و به چیزی حدود ۹۰ هزار تن، شامل پنجاه هزار تن نشر و ۴۰ هزار تن مطبوعات، تعلق می گیردکه قاعدتا باید کافی باشد؛ اما به عنوان مثال یکی از بنگاه های خصولتی در آخرین جلسه کارگروه، ۲۳ هزار تن کاغذ درخواست کرده که البته رد شده و بلوایی هم در فضای مجازی ایجاد کرده است.

این عضو کارگروه کاغذ افزود: قطع به یقین، آن بنگاه با توجه به اطلاعات موجود، هم تعداد نشریاتش را کم کرده و هم تعداد صفحات نشریاتش را و بخشی از آن ۲۳ هزار تن مازاد بر مصرفش است و احتمالا سر از بازار آزاد در می آورد، برای اینکه هزینه های بنگاهشان از نظر مالی را از طریق فروش کاغذ تامین کند.

محمد حیدری، در پاسخ به اینکه چرا شما با راه کار تک نرخی کردن ارز کاغذ وارداتی موافق نیستید، گفت: به این علت که در حال حاضر که نرخ ارز حمایتی ۴۲۰۰ تومان است، هزینه تمام شده برخی نشریات که مخاطب محور هستند، به قدری زیاد است که همان هم جواب نمی‌دهد و با قیمت هر جلد چهار تا پنج هزارتومان، باز هم با خطر ورشکستگی روبرو هستند. حالا فرض کنید به آنها بگوییم با ارز نیمایی کاغذ خود را تامین کنید، در بهترین شرایط قیمت این مجله دو برابر خواهد شد، آیا مخاطب دیگر مجله ده هزار تومانی و روزنامه شش تا هشت هزار تومانی را می خرد؟ قطع به یقین، نه.

وی افزود: یعنی نیمایی شدن ارز کاغذ تیرخلاصی بر پیکر آنها است. ضمن اینکه در حالت عادی، کل ارز مورد نیاز حوزه نشر و رسانه، ۱۰۰ میلیون دلار است و جالب است که براساس اخبار منتشر شده یک شرکت محصولات لبنی، در سال گذشته نزدیک به پانصد میلیون دلار گرفته است و حتی محصولاتش را هم گران کرده که پرونده تخلفش هم مفتوح است. کل نیاز ناشران و مطبوعات ۱۰۰ میلیون دلار است و این رقم در کل ارقام عددی نیست.اما اگر این رقم را نیمایی کنیم و سازمان برنامه و بانک مرکزی موافقت کنند، که نمی کنند، فرض بگیریم که سازمان برنامه هم بیاید و این ما به التفاوت را محاسبه کند؛ ما هنوز بر سر یارانه مطبوعات گرفتار هستیم و با هزار و یک خواهش و تمنا، بودجه وزارت ارشاد گرفته می شود؛ چه برسد به اینکه این هم بر مشکلات دیگر اضافه شود و یک پیچ و خم دیگری هم بر این اساس افزوده شود. در نهایت باید پرسید که آیا این حمایت با این روش به دست مصرف کننده می رسد یا خیر؟ من که تصور نمی کنم.

بهترین راهکار برای سامان دهی بازار کاغذ مطبوعات

حیدری در ادامه اظهار داشت: اما با توجه به اینکه دو نرخی بودن بازار سیاهی شکل می دهد به نظر می رسد بهترین راهکار این است که بخشی از کاغذ مورد نیاز را دولت مثلا از طریق موسسه نشرآوران، وارد کند و واقعا به مصرف کننده ای که اعلام وصول دارد و در لیست حمایت ارشاد است آن را دریافت کند و کسانی که نشریه شان بیرون نمی آید اصولا به کاغذ چه نیازی دارد؟ بخش دیگر را هم هر بازرگان یا هر موسسه ای که وارد می کند، از ابتدا نماینده تعزیرات به ماجرا ورود کند، تا کار به اما و اگر و آیا نکشد.