بازگشت آرشیو مطبوعات اصفهان – ایسنا

مسعود کثیری، در نشست «مروری بر مطبوعات» که ۱۹ آذرماه به همت فرهنگسرای تخصصی رسانه در مجتمع مطبوعاتی اصفهان برگزار شد گفت:  گنجینه‌ای گران‌قدر از مطبوعات اصفهان در مجتمع صائب قرار داشت که پژوهشگران سال‌ها به آن رجوع می‌کردند اما متأسفانه به دلایلی این مجموعه به تهران منتقل و از دسترس پژوهشگران خارج‌شده بود.

وی ادامه داد: اخیراً با امضای تفاهم‌نامه‌ای بین سازمان فرهنگی اجتماعی و ورزشی اصفهان و مرکز اسناد و کتابخانه ملی منطقه اصفهان توانستیم این اسناد که شامل هشت کامیون روزنامه از زمان ناصرالدین‌شاه به بعد است را به اصفهان برگردانیم و امیدواریم که بتوانیم در کتابخانه مرکزی یا محلی دیگر فضایی مناسب برای نگهداری این اسناد ایجاد کنیم.  

مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی منطقه اصفهان خاطرنشان کرد: این مرکز آمادگی دارد مالکیت این اسناد را به شهرداری اصفهان واگذار کند به شرطی که هیچ‌وقت دیگر، شاهد انتقال این اسناد به بیرون از شهر اصفهان نباشیم.

کثیری، سپس با رجوع به بحث تاریخ مطبوعات گفت: اولین دستگاه چاپ روزنامه در زمان محمد شاه قاجار به ایران وارد شد و آن زمان میرزا صالح شیرازی، روزنامه‌ای را به اسم کاغذ اخبار منتشر می‌کرد که متأسفانه هیچ نسخه‌ای از آن باقی نمانده است.

این مدرس دانشگاه افزود: بعد از میرزا صالح شیرازی، این امیرکبیر بود که روزنامه وقایع اتفاقیه را بنیان نهاد و در زمان سمیع الدوله نیز روزنامه دولت علیه ایران آغاز به کار کرد.

وی تصریح کرد: اواخر دوره ناصرالدین‌شاه که هم‌زمان با رشد جریان‌های روشنگر در کشور بود، روزنامه‌های بیشتری ایجاد شد ازجمله در اصفهان، ظل السلطان روزنامه‌ای را منتشر کرد و خارجی‌ها نیز به این امر مبادرت ورزیدند.

کثیری با اشاره به اینکه دولت ایران با چاپ روزنامه توسط خارجی‌ها مشکل داشت گفت: اولین روزنامه‌ای که توسط یک فرانسوی در ایران منتشر شد «وطن» نام داشت اما ازآنجاکه ناصرالدین‌شاه نسبت به دو کلمه «آزادی» و «قانون» حساسیت داشت و این فرانسوی در روزنامه خود از کلمه آزادی استفاده کرده بود، روزنامه‌اش سریعاً توقیف و خودش نیز از ایران اخراج شد.

مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی اصفهان ادامه داد: در دوره مشروطه شمیم آزادی وزیدن گرفت و ظرفیت‌های جامعه فرهنگی ایران به منصه ظهور رسید به‌طوری‌که در شهرستان‌ها نیز روزنامه‌های زیادی آغاز به کارکردند و این شروع جریان روزنامه‌نگاری خصوصی در ایران بود چون تا پیش‌ازاین همه روزنامه‌ها تنها فعالیت‌های دولت را مخابره می‌کردند و ازنظر تاریخ اجتماعی به‌شدت فقیر بودند.

وی با تأکید بر اینکه تندروی‌های برخی از روزنامه‌نگاران در آن زمان موجب به بیراهه کشیده شدن مفهوم آزادی شد خاطرنشان کرد: زمانی کار به‌جایی رسید که در روزنامه‌ها به شاه هم فحش می‌دادند  و یکی از مدیران روزنامه سر بازار تهران برای اثبات بدکاره بودن مادر شاه قاجار طومار امضا جمع می‌کرد!

کثیری با رجوع به وضعیت مطبوعات اصفهان در آن زمان گفت: میرسیدعلی جناب در شهر اصفهان روزنامه الجناب را بنیان نهاد و روزنامه فرج بعد از شدت نیز در این شهر آغاز به کار کرد. روزنامه انجمن بلدیه را هم این زمان در اصفهان داشته‌ایم که مجموعه‌ای از آن‌ها در کتابی به اسم روزنامه‌های عصر مشروطه به همت مرکز اصفهان شناسی و خانه ملل چاپ و معرفی‌شده است.

این مدرس دانشگاه، روزنامه اختر چاپ استانبول را یکی از بهترین روزنامه‌های دوره ناصرالدین‌شاه دانست  و اظهار کرد: در فضای بسته آن زمان این روزنامه به‌خوبی روشنگری می‌کرد و اگرچه شاه برای نشر آن در ایران جریمه تعیین کرده بود اما ازآنجاکه نمی‌شد جلوی فکر و اندیشه را گرفت، این روزنامه به ایران می‌رسید و مردم از روی آن نسخه‌برداری کرده و سپس در سطح وسیعی این نسخه‌ها را منتشر می‌کردند.

مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی منطقه اصفهان با اشاره به اینکه انقلاب مشروطه ایران مدیون روشنگری روزنامه اختر است گفت: روزنامه حبل‌المتین نیز هم‌زمان با اختر در بمبئی چاپ می‌شد اما به‌اندازه روزنامه اختر اثرگذاری نداشت.

وی دوره حکومت رضاشاه را سیاه‌ترین دوره برای روزنامه‌نگاران برشمرد و دراین‌باره اظهار کرد: رضاشاه از همان زمان که رضاخان بود با روزنامه‌نگاران مشکل داشت چراکه می‌دانست آن‌ها منتقد هستند بنابراین یکی از برنامه نظامیان او تحت‌فشار قرار دادن روزنامه‌نگاران، آتش زدن دفاترشان، تهدید، تطمیع و حتی قتل بود چنانکه میرزاده عشقی و فرخی یزدی با همین سیاست کشته شدند.

کثیری، با تأکید بر اینکه امروز یک روایت کلان نمی‌تواند یک دوره تاریخی را تفسیر کند بلکه باید هر دوره به اجزای مختلفی تقسیم‌شده و درباره این اجزا تحقیق شود خاطرنشان کرد: در دوره رضاشاه ما روزی‌نامه داشتیم نه روزنامه و تنها کارکرد مطبوعات اطلاع‌رسانی امورات حکومت بود که همین موجب شد بنیان آزادی زیر چکمه‌های دیکتاتوری له شود و از بین برود.

این روزنامه‌نگار پیشکسوت افزود: در جامعه‌ای که  اطلاعات یک‌سویه جریان داشته باشد و مردم نتوانند با حاکمان صحبت کنند، اولین کسی که ضرر می‌کند همان  حاکم است چراکه نیازهای مردم را نمی‌فهمد و یک‌باره زمانی می‌رسد که همین سیل ناراضیان او را از کار برکنار می‌کنند.

مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی منطقه اصفهان یادآور شد: از دهه ۵۰ به بعد روزنامه رستاخیز با قدرت فعالیت می‌کرد و هیچ‌یک از روزنامه‌های دیگر جرات نقد صریح را نداشتند و به‌این‌ترتیب مطبوعاتی که صدای وجدان بیدار جامعه بود سرکوب شد.

کثیری با ذکر خاطره‌ای از مرحوم امیرقلی امینی گفت: سال ۱۳۵۳ یادداشتی در روزنامه اختر منتشر شد که به مذاق استاندار اصفهان خوش نیامد و با بی‌احترامی به آقای امینی، تهدید به تعطیلی روزنامه کرد. سپس چکی به مبلغ ۲۰۰ هزار تومان برای ایشان فرستاد و گفت که امتیاز روزنامه اختر را به ما واگذار کن اما مرحوم امینی این چک را برگرداند و گفت من شرافتم را به پول نمی‌فروشم به همین دلیل روزنامه او توقیف شد.

این مدرس دانشگاه ادامه داد: تنها کسی که جرات کرد نقد حاج‌آقا رحیم ارباب را نسبت به اصلاحات اراضی شاه در روزنامه خود منتشر کند، مرحوم امینی بود و بابت همین کار، روزنامه او بارها تعطیل شد اما باز هم از پا ننشست.

مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی منطقه اصفهان خطاب به همه روزنامه‌نگاران گفت: رسالت اصلی شما این است که زبان جامعه باشید. جامعه‌ای که فرهنگ نقد کردن و پذیرفتن نقد را داشته باشد پیشرفت می‌کند و تا زمانی که این جامعه نتواند حرف خودش را بزند، مریض است و هیچ توسعه پایداری نخواهد داشت.

انتهای پیام